Leren is meer dan aantoonbaar over kennis beschikken

Verpleegkundigen zijn gemotiveerd om hun kennis en klinische expertise up-to-date te houden. Dit gebeurt op veel manieren, zoals via e-learnings, klinische lessen, specialisatiemogelijkheden en opleidingstrajecten. Door de snelle veranderingen en innovaties in het zorglandschap wordt de noodzaak om te blijven ontwikkelen urgenter. De tekorten aan verpleegkundigen noodzaken tot efficiënte en effectieve leermogelijkheden.

Toepassing in de praktijk

Gezien de belangrijke positie van verpleegkundigen in de zorg is het onderzoek doen naar hoe verpleegkundigen hun attitude, kennis en vaardigheden continu (kunnen) ontwikkelen, van groot belang. Leren is veel meer dan aantoonbaar over kennis beschikken, het gaat om het geleerde te integreren in het dagelijks werk. Dus het zichtbaar maken in gedrag. Momenteel zijn de meeste scholingsprogramma’s buiten die dagelijkse praktijk in de (virtuele) schoolbanken zonder dat gekeken wordt of deelnemers het geleerde daadwerkelijk in de praktijk toepassen en wat de effecten daarvan zijn op patiëntuitkomsten. Specifieker, omdat veel scholingen/trainingen gericht zijn op het verbeteren en up-to-date houden van de kennis, is vaak onbekend (en onbewezen) in hoeverre vaardigheden, attitudes en gerelateerd gedrag is veranderd door het volgen van het scholingsprogramma.

Efficiënte en doelmatige scholingen

Het uitvoeren van scholingsprogramma’s voor verpleegkundigen in de klinische praktijk kent vele uitdagingen. Verpleegkundigen zijn een cruciale groep zorgverleners in de zorg, zij zijn met veel (195.209 geregistreerd in het BIG register, per 1 maart 2020) en hebben vaak een deeltijd contract. Dat maakt dat organisaties en managers veelal voor moeilijke keuzes staan als het om het scholen gaat. Is er voldoende budget om iedereen te scholen? De zorg is tenslotte zo goed als haar zwakste schakel. Welke scholingen zijn dit jaar prioriteit om te kunnen werken met kwaliteitssystemen en om goed geaccrediteerd te worden? Hoeveel tijd is er voor? Het zijn vragen waar niet altijd een passend antwoord voor is, maar het is evident dat de scholingen in ieder geval efficiënt en doelmatig moeten zijn.

Belemmeringen, uitdagingen en succesfactoren

Ook vanuit het verpleegkundig perspectief zijn er drempels en belemmeringen als het gaat om het volgen van scholingen. Vaak worden verpleegkundigen verplicht vanuit de werkgevers wat kan leiden tot een ongemotiveerde leerattitude. Ook de omgeving en context kunnen een belemmering vormen zoals: te veel deelnemers, eigen bijdrage voor de kosten, tekort aan lokalen/ruimtes, afdelingstekorten aan budget voor scholing, roostering problemen, (priori)tijd tekort, balans werk-privé, te weinig collega’s die zorg kunnen verlenen, inhoudelijk onvoldoende toegepast op eigen werkzaamheden, enz. Omdat het aannemelijk is dat verpleegkundigen met een grote hoeveelheid kennis, positieve attitudes en excellente vaardigheden een grote invloed hebben op de kwaliteit van zorg, is het belangrijk dat belemmeringen, uitdagingen en succesfactoren rondom verpleegkundige scholing in de klinische praktijk goed onderzocht worden.

Onderzoekslijn: Het leren van verpleegkundigen in een (inter)professionele context

Binnen mijn onderzoekslijn 'het leren van verpleegkundigen in een (inter)professionele context' richt ik mij op onderwijskundige vraagstukken die inhoudelijk altijd een relatie hebben met de verpleegkundige basiszorg (essential nursing care). Enkele onderzoeksprojecten die met dit perspectief zijn uitgevoerd zijn de ontwikkeling van innovatieve scholingsinterventies rondom ondervoeding zoals we gedaan hebben bij het CONNECT-project, de ontwikkeling van een scholing om in de eerste lijn beter samen te werken en het project De Haagse Learning Community Wijk 3.0 waarbij wij streven om het interdisciplinair samenwerken te verbeteren. Daarnaast blijven de interessante vragen maar opkomen… bijvoorbeeld hoe we klinisch redeneren, (inter)professionele communicatie of compassie kunnen aanleren aan (student)verpleegkundigen en welk mechanisme er schuil gaat achter een ‘leven lang leren attitude’. Met mijn onderzoeken ben ik op zoek naar de scholings-ingrediënten die nodig zijn om succesvolle scholingen voor verpleegkundigen te ontwikkelen (efficiënt en doelmatig) die bijdragen aan het behouden van een sterke kennisbasis, vaardigheden, positieve attitudes en gedrag van verpleegkundigen. Ik geloof dat excellente verpleegkundigen leiden tot excellente kwaliteit van zorg en dat is precies waar ik met mijn onderzoek aan hoop bij te dragen.

Jeroen Dikken is hogeschoolhoofddocent Verpleegkunde en senior onderzoeker bij De Haagse Hogeschool, Faculteit Gezondheid, Voeding & Sport, Opleiding tot Verpleegkundige. 

Jeroen Dikken (1986) studeerde verpleegkunde aan de Hogeschool Windesheim Zwolle en Gezondheidswetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). Daarnaast heeft hij Gerontologie (de studie naar het 'normale ouder worden') gestudeerd binnen het European Master’s Program in Gerontology (EuMaG). In aansluiting startte hij met een promotieonderzoek naar het meten van de kennis en attitude van verpleegkundigen over de oudere patiënt. In 2017 ronde hij zijn promotie af waarmee hij een meetinstrument opleverde dat inmiddels in Nederland, de Verenigde Staten, China en Turkije wordt gebruikt: ‘de Kennis over Oudere Patiënten – Quiz’ (KOP-Q) in het Engels: the Knowledge about Older Patients - Quiz. Van 2011 tot en met 2017 was Jeroen docent verpleegkunde aan de Hogeschool Utrecht.

Op de hoogte blijven?

Volg Jeroen op Twitter (@jeroen_dikken) en LinkedIn.

Contact

Heb je een vraag aan Jeroen? Neem dan contact op via jdikken@hhs.nl of +31 (0)6 24 44 97 31.

Tekst: Jeroen Dikken
Eindredactie: ZonMw