Kennisbenutting van wetenschap naar praktijk - verbetering van therapietrouw middels proeftuinen

Implementatie van projectresultaten en kennis vergt veel tijd en energie en is voor zorgaanbieders vaak een grote uitdaging. Hoe een kan bewezen effectieve interventie het beste in de dagelijkse praktijk worden ingevoerd? En welke aspecten spelen een rol bij het implementatieproces?

Onder leiding van Bart van den Bemt, apotheker, klinisch farmacoloog en senior onderzoeker, delen sprekers hun ervaringen met betrekking tot implementatie van projectresultaten op het gebied van therapietrouw. Daarnaast wordt tijdens de sessie stilgestaan bij het proces van gedragsverandering waarbij oud gedrag moet worden losgelaten en nieuw gedrag moet worden aangeleerd.


Sessievoorzitter: Prof. dr. Bart van den Bemt, klinisch farmacoloog en senior onderzoeker, Radboudumc | Sint Maartenskliniek

Sprekers:

  • Dr. Sander Borgsteede, St. Health Base
  • Dr. Marcel Kooij, Apotheek Koning
  • Dr. Annemiek Linn, UvA
  • Dr. Caroline van de Steeg-van Gompel, SIR Stevenshof

De cijfers liegen er niet om: het duurt gemiddeld 17 jaar voordat onderzoeksresultaten geïmplementeerd worden in de dagelijkse praktijk en slechts 14% van bewezen effectieve onderzoeksresultaten wordt standaardzorg. Ook het grootschalig implementeren van interventies op het gebied van medicatiegebruik lukt maar mondjesmaat, legt Van den Bemt uit. Daarom heeft het Make-It consortium, een samenwerkingsverband van experts op het gebied van therapietrouw, gedragsverandering en implementatie, de handen ineen geslagen om bewezen laagdrempelige therapietrouw interventies te implementeren. Het consortium ontving van ZonMw subsidie om twee keer vier proeftuinen te begeleiden die zich inzetten om deze bewezen interventies, gericht op de thuiswonende patiënt, succesvol te implementeren.

Opsporen van therapieontrouw patiënten aan de hand van aflevergegevens

Marcel Kooij, openbaar apotheker, introduceert zijn proeftuin in Amsterdam: niet elke patiënt met stollingsproblemen gebruikt zijn of haar medicatie op de juiste manier. Via aflevergegevens worden wekelijks patiënten opgespoord die moeite hebben met therapietrouw. De openbaar apotheker doet vervolgens een triage en coördineert zo nodig een vervolgactie waarbij gekeken wordt welke zorgverlener (huisarts of apotheker et cetera) aan zet is. De desbetreffende zorgverlener legt alle acties online vast in een ZorgRegistratieFormulier. Zorgverleners zijn vrijgelaten welk middel, gericht op hart -en vaatziekten, zij willen monitoren. Succesfactoren voor deze proeftuin zijn dat zorgverleners enthousiast zijn en dat iedere actie online wordt vastgelegd waardoor realtime monitoring kan plaatsvinden. De betrokkenheid van Sigra, een samenwerkingsverband van veel zorg- en welzijnsorganisaties, is een groot pluspunt. Na afloop van de proeftuin zal een draaiboek beschikbaar worden gemaakt voor andere zorgverleners die de interventie willen inzetten in hun regio. De proeftuin Amsterdam zal na afloop de online registratie van de patiënten voortzetten.

Terugvragen en begrijpelijke etiketteksten helpen bij goede zorg

In de Utrechtse wijk Kanaleneiland is het percentage wijkbewoners met beperkte gezondheidsvaardigheden hoog is (70%). Meer begrijpelijke gebruiksinstructies van medicatie is daarom een belangrijk aandachtspunt. Daarnaast is het niet vanzelfsprekend dat elke patiënt de uitleg over het gebruik van een geneesmiddel goed heeft begrepen bij de uitgifte van de medicatie. Daarom wordt naast het implementeren van begrijpelijke gebruiksinstructies, de terugvraagmethode toegepast bij de eerste uitgifte in de Utrechtse proeftuin.
Sander Borgsteede, apotheker en onderzoeker, legt uit dat door een goede samenwerking met zorgverleners, Pharos en de universiteit van Utrecht, de Utrechtse proeftuin over de juiste kennis op de juiste plek beschikt. Daarnaast is een goede voorbereiding en het delen van succesverhalen van de terugvraagmethode van groot belang om de implementatie te laten slagen. In het publiek heerst de vraag hoe de proeftuin is omgegaan met het spannende aspect van de terugvraagmethode voor sommige apothekersassistenten. Borgsteede geeft aan dat het belangrijk is om de training te geven vlak voor de implementatie, positieve feedback aan elkaar te geven en dat de apotheker start aan de balie zodat hij/zij als voorbeeld dient voor de rest van het team. Over de werkverdeling met de huisarts is ook nagedacht; begrijpelijke instructies worden opgenomen in het formularium. Op het etiket komt te staan of de terugvraagmethode ook door de huisarts is toegepast. Belangrijk voor de borging van het project is het behoud aan enthousiasme en goed na te denken hoe je het team meeneemt bij alle stappen zodat de focus behouden blijft.

Afbeelding
Foto van congres Goed Gebruik Geneesmiddelen
De cijfers liegen er niet om: het duurt gemiddeld 17 jaar voordat onderzoeksresultaten geïmplementeerd worden in de dagelijkse praktijk en slechts 14% van bewezen effectieve onderzoeksresultaten wordt standaardzorg

Duurzaam implementeren van therapietrouw interventies

Caroline van de Steeg-van Gompel, implementatie adviseur bij SIR, geeft aan wat belangrijk is bij het implementeren van een interventie en dat implementeren mensenwerk is. Het is belangrijk dat bij het ontwerp van de interventie al de juiste mensen en stakeholders zijn betrokken. Daarnaast is het belangrijk om klein te beginnen en ruimte in te bouwen om te leren en daar waar nodig het implementatieproces bij te sturen. Een goed implementatieplan met de verschillende processtappen is daarbij essentieel. Daarnaast is het belangrijk stil te staan bij het monitoren van de voortgang en kwaliteit van het implementatieproces. Denk ook na over de structurele borging van de implementatie van bewezen effectieve interventies. De tijdsinvestering van zorgverleners tijdens het implementatieproces wordt immers betaald vanuit de ZonMw-subsidie. Na afloop van het project valt deze subsidie weg en de vraag is dan hoe dan de bewezen interventie in de dagelijkse praktijk te bekostigen. Implementeren blijft een complex proces maar het begint altijd bij de juiste mens op de juiste plek. Met mensen die een voortrekkersrol innemen en anderen daarin weten mee te nemen en te enthousiasmeren.

Afbeelding
Foto van congres Goed Gebruik Geneesmiddelen
Caroline van de Steeg-van Gompel: Denk ook na over de structurele borging van de implementatie van bewezen effectieve interventies

Duurzame gedragsverandering

Vaak hebben mensen allerlei goede voornemens om hun gedrag aan te passen, maar in de praktijk blijven na verloop van tijd de acties die nodig zijn om te komen tot gedragsverandering dikwijls uit. Dit wordt de intention behavior gap genoemd, licht Annemiek Linn, assistent-professor in gezondheidscommunicatie, toe. Het is belangrijk om te kijken welke andere triggers er zijn om tot duurzame gedragsverandering te komen en welke motieven er spelen om het wenselijke gedrag wel vol te houden en het gedrag te monitoren? Linn’s advies is om de gebruiker meer centraal te stellen: user centered design. Betrek vanaf het begin de gebruiker, bijvoorbeeld door het gebruik van:

  • Personas
  • Focus groepen
  • Prototype
  • Vragenlijsten
  • Think-a-loud

Daarnaast geeft Linn nog de volgende handvatten mee:

  • Overtuig niet alleen de doelgroep, maar ook de gebruiker
  • Laat de gebruiker het gebruik monitoren en zelf, actief oplossen bedenken als dit niet lukt
  • Kader gewoontegedrag
  • Omgeving als stimulator
  • Betrek verschillende stakeholders in ontwikkeling én evaluatie
  • Blijf het gebruik controleren op langere termijn
Afbeelding
De deelnemers discussiëren over de knelpunten die zij zien in hun setting
Afbeelding
Wat is nodig voor duurzame implementatie van de projecten?

Met elkaar aan de slag

Tenslotte gaan de deelnemers in groepen uiteen om na te denken over aanbevelingen voor duurzame implementatie. Enkele aanbevelingen die worden genoemd zijn:

  • Aanwezigheid van een kartrekker
  • Nadenken over: wat levert het op?
  • Bij de opstart barrières bespreken met collega’s en andere zorgverleners
  • Korte lijnen met andere zorgverleners
  • Maak tijd vrij
  • Durf te doen en eventuele aanpassingen door te voeren. Bel niet na met de huisarts als er een onduidelijkheid is over de medicatie, maar neem de verantwoordelijkheid als apotheker
  • Begin klein om zo routine op te bouwen
  • Eventueel consequenties aan binden als apothekers niet meedoen met het implementeren van een interventie
  • Taken anders beleggen binnen de apotheek

Door het combineren van inhoud met interactie was het een waardevolle subsessie, waarin ervaringen zijn gedeeld, en ook concrete handvatten zijn gegeven voor de implementatie van interventies binnen de eerstelijnszorg.