Op zoek naar een prototype voor de beste hulp aan gezinnen in nood

De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg schat in een achtergrondstudie in (uitgegeven in 2012) dat Nederland zo’n 70.000 multiprobleemgezinnen telde. Volgens de definitie kampen dergelijke gezinnen langdurig met sociaaleconomische en psychosociale problemen. In de praktijk leven veel multiprobleemgezinnen van een uitkering en hebben ze schulden. Deze armoede gaat vaak hand in hand met sociaal isolement en psychosociale klachten bij gezinsleden. Voor de hulp aan deze gezinnen kunnen hulpverleners en gemeenten nu kiezen uit 30 interventies uit de Databank Effectieve Interventies (DEI) bij het NJi. Maar over hoe de interventies precies werken, welke elementen de doorslag geven en welke overlap er is, is te weinig bekend, vertelt projectleider Danielle Jansen van het UMCG.

Acht interventies onder de loep

Om hierin duidelijkheid te scheppen hebben onderzoekers van het consortium Multiprobleemgezinnen en zware opvoedproblemen eerst op basis van een literatuurstudie de 8 meest veelbelovende interventies geselecteerd. De bewezen effectiviteit ervan varieert van ‘enige aanwijzingen’ tot ‘sterke aanwijzingen’. In de handleidingen van deze interventies zoeken de onderzoekers de potentieel werkzame elementen op. Daarmee stellen ze een taxonomie op, waarmee hulpverleners van jeugdzorg- en ggz-organisaties hun werk gaan scoren. Maandelijks leggen de hulpverleners vast welke elementen uit welke interventie ze wanneer en bij welke problematiek toepassen.

Kosteneffectiviteit

Het is een uitdaging om tijdig voldoende jongeren en gezinnen te werven die aan het onderzoek mee willen doen, zegt Jansen. Zij vullen aan het begin en het einde van de behandeling en 3 maanden na beëindiging van de behandeling een vragenlijst in. Die gegevens zijn nodig voor de effectmeting en vergelijking van de werkzaamheid van de elementen. De ouders en de jongeren beantwoorden ook vragen over het totale zorggebruik van de jongeren en eventueel arbeidsproductiviteitsverlies als gevolg van gezinsproblemen. Met die gegevens krijgen de onderzoekers meer inzicht in de kosteneffectiviteit van de (combinaties van) elementen. Dat is belangrijke informatie voor adviezen aan beleidsmakers.

Hulp verbeteren en verantwoorden

Meedoen aan het onderzoek kan een praktijkinstelling veel inzicht in de eigen werkpraktijk opleveren, zegt Jansen. ‘Wij kunnen straks per zorgorganisatie laten zien welke jongeren ze helpen, met welke interventies en met welk effect, uitgesplitst naar de afzonderlijke elementen.’ Daarmee kan de organisatie haar hulp verbeteren en haar werk bovendien beter verantwoorden bij gemeenten. Aan het eind van het project geven we een advies: bij een gezin met deze problemen is het wenselijk minimaal deze combinaties van elementen aan te bieden.’

Prototype

De onderzoekers gebruiken de opgedane kennis over de belangrijkste werkzame elementen om een prototype samen te stellen. ‘Daar willen we de 22 interventies in de DEI waarvan de effectiviteit onvoldoende duidelijk is, aan toetsen,’ verklaart Jansen. ‘Sommige bevatten misschien nauwelijks of geen werkzame elementen. Over onze resultaten brengen we advies uit aan het NJi.’ Straks is hulpverleners en gemeenten snel duidelijk met welke hulp multiprobleemgezinnen het beste geholpen zijn.