Cultuur, kunst en positieve gezondheid - ZonMw Digitale Publicaties

Inhoud

Tijdens de conferentie zijn sprekende voorbeelden gepresenteerd van de mogelijkheden en effecten van culturele interventies. Hans van Oers heeft de directeuren-generaal van de ministeries van VWS en OCW een kennissynthese aangeboden over de effecten van culturele (kunst)interventies in de zorg. En de middag werd afgesloten met een praktijkvoorbeeld in de vorm van een dansvoorstelling.

Sfeerimpressie

Opening

ZonMw-directeur Henk Smid opent de conferentie: 'De belangstelling voor kunst en cultuur in de zorg is enorm toegenomen. Ik merk steeds meer dat wordt erkend dat kunst een bijdrage kan leveren aan goede zorg en een leven waar mensen blij van worden. Ook op latere leeftijd. Er is het gevoel dat we met kunst kunnen bijdragen aan een goed leven, maar we kunnen dit niet hard maken.'

Wetenschappelijk onderzoek kan de effecten van kunst op verschillende niveaus zichtbaar maken (gezondheidseffecten, welzijnseffecten, zingeving, maatschappelijke participatie, arbeidssatisfactie effecten bij professionals, etc.). ZonMw maakt zich daarom sterk voor dit wetenschappelijk onderzoek en zou hiervoor graag willen samenwerken met maatschappelijke en publieke partners.

Kunst doet leven

Wat gebeurt er op het vlak van cultuur en zorg? En hoe wordt dit ervaren door cliënten, zorgprofessionals en zorgorganisaties?

Journalist Hieke Jippes ging over deze vragen in gesprek met Frans Meerhoff (beleidsadviseur van de gemeente Emmen), Joyce Vlaming (zorgorganisatie AxionContinu) en Lennart Brinkhuis (beeldend kunstenaar). Zij geven sprekende voorbeelden van de mogelijkheden en effecten. Zoals een man met zulke zwakke polsen dat hij al een jaar met braces was opgezadeld, na een uur werken die braces af liet doen en zei: ‘Dit kan ik gewoon!’. En een oudere mevrouw die zich na het samen met anderen zingen ‘opgezwiept’ voelt. Hun ervaringen komen ook terug in het magazine ‘Kunst doet leven’ over kunstprojecten in de ouderenzorg.

Magazine Kunst doet leven

‘Een van de mooiste momenten van wat kunst kan doen’, zegt beeldend kunstenaar Lennart Brinkhuis (36), ‘was voor mij die keer dat een man met zulke zwakke polsen dat hij al een jaar met braces was opgezadeld, na een uur werken die braces af liet doen en zei:

‘Dit kan ik gewoon!’

Ik had het canvas voor hem vastgeplakt zodat het niet kon verschuiven, ik was al inventief geworden in het verzinnen van allerlei hulpmiddelen voor welke beperking ook – sponsjes, speciale penseeltjes – álles was goed voor wie maar meedeed.

'Want hé, dit is kunst, dat kan niet fout!’

'We hadden een schilderproject: iemand die vrijwel niets meer zei, was erin geslaagd zijn eigen eenzaamheid te verbeelden. Prachtig!'

Joyce Vlaming (35) heeft in de wereld van de zorg voor ouderen een relatief unieke positie: die van projectleider kunst en cultuur. Haar werkgever, AxionContinu, is een van de weinige zorgorganisaties die gelooft in de bijdrage die kunst en cultuur te leveren hebben als het om een beter welbevinden van ouderen gaat. Of die nu intern dan wel extern wonen. Of die nu ver of minder ver beperkt zijn. Want AxionContinu (slogan: ‘Optimisten in de Zorg’) trekt binnen zijn begroting geld uit voor een structureel kunst- en cultuuraanbod en heeft Vlaming daartoe 20 uur per week in vaste dienst.

‘Dat wij hier in Emmen nu voorop lopen bij het ontwikkelen van cultuurparticipatie voor ouderen, dat is nu óók weer niet. Maar we werken er wel heel hard aan en met een beperkt aantal andere gemeenten zitten we zeker in de voorste linies. We moeten wel: wij zijn hier, met op dit moment al 27% van de bevolking boven de 60, koploper vergrijzing.’

Frans Meerhoff, beleidsadviseur op de afdeling Ontwikkeling, Beleid, Directiestaf van de gemeente van Emmen (107.000 inwoners), wil zich best meten met gemeenten in de rest van het land die meer of minder aarzelend hebben ingezet op het concept dat cultuur en ouderen in één adem genoemd moeten worden. Het is, zegt hij, ‘zoeken en tasten’ om vormen te vinden waarin woord tot daad wordt.

Kennissythese

Hoewel de maatschappelijke waarde van kunst en cultuur in de langdurige zorg en ondersteuning in binnen- en buitenland breed wordt gedragen, is de kennis erover versnipperd. In opdracht van ZonMw voerde een consortium van Hogeschool Windesheim, Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) en Movisie een overzichtsstudie uit naar culturele (kunst)interventies met mensen die langdurig zorg en ondersteuning ontvangen met als eindproduct een kennissynthese.

Projectleider Cretien van Campen presenteert de kennissynthese. De kennissynthese brengt de laatste stand van zaken over cultuur, kunst en (langdurige) zorg in wetenschap, praktijk en beleid in kaart. Het aantal kunstprojecten in de zorg neemt snel toe.

Cretien van Campen presenteert kennissynthese

Hans van Oers biedt namens de begeleidingscommissie Cultuur en Langdurige Zorg de directeuren-generaal van de ministeries van OCW en VWS, Barbera Wolfensberger en Kees van der Burg, de kennissynthese aan.

Hans van Oers biedt de directeuren-generaal van de ministeries van VWS en OCW de kennissynthese aan

Kansrijke onderzoek- en ontwikkelrichtingen liggen in de ouderenzorg, geestelijke gezondheidszorg, gehandicaptenzorg en extramurale zorg

Dat vergt faciliterend beleid en financiering, samenwerking tussen professionals en co-creatie met deelnemers op de werkvloer en passende methoden van praktijkonderzoek.

Aanbevelingen

De onderzoekers doen in de kennissynthese de volgende aanbevelingen:

Ontwikkel faciliterend domeinoverstijgend beleid en stuur meer op duurzame financiering en implementatie
Stel meer intermediairs en interne aanjagers aan
Geef aandacht aan culturele interventies in kunst- en zorgopleidingen
Investeer in onderzoek(smethoden) naar culturele interventies en maak werkzame elementen inzichtelijk
Ontwerp criteria voor de werving en selectie van competente kunstenaars en uitvoerders
Ontwikkel culturele interventies in co-creatie met deelnemers
Geef kunst de ruimte

Kennisagenda

De kennissynthese vormt een inbreng voor de kennisagenda die de ZonMw-commissie Cultuur en Zorg de komende tijd gaat opstellen.

Praktijkvoorbeeld: dansvoorstelling CARDIAC 2.0

De voorstelling CARDIAC 2.0 wordt gedanst door 4 mensen met een verstandelijke beperking en 4 professionele dansers. In de voorstelling belichten de dansers het menselijk hart van verschillende kanten. Angst, liefde, hebzucht en kracht worden in pure bewegingen omgezet en nemen het publiek mee in een indrukwekkende sfeer. CARDIAC 2.0 is een concept van Cordaan en Introdans.

Dansers: Christoph Eberl, Merel Schrama, Jort Faber, Fran Stuyf, Aeymad Qassabi, Emre Ozcan, Esther Luthart
Choreografie: Adriaan Luteijn (Introdans)
Choreografe/repetitor: Nina Funk
Muziek: Jaap van Keulen
Ondersteuning: Birgit Qassabi, Marianne Luthart, Mirjam van der Wal

Op maandag 13 november 2017 gaat de nieuwe voorstelling van Cardiac Output in première in Schouwburg Amstelveen: WEST SIDE STORIES.

Website Cardiac Output

Mini expositie Beeldend Gesproken

De middag wordt afgesloten met een mini expositie door Beeldend Gesproken, een kunstuitleen van professionele kunstenaars met een psychiatrische achtergrond.

Over ZonMw
ZonMw financiert gezondheidsonderzoek en stimuleert het gebruik van de ontwikkelde kennis - om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren. ZonMw heeft als hoofdopdrachtgevers het ministerie van VWS en NWO.

Colofon Redactie Hieke Jippes, Eindredactie Meike Manders, Tamara Adonis, Wendy Steentjes, Fotografie Sannaz Moghaddam, Cor Heijdenrijk en Joyce Vlaming

Meer informatie

Programma Cultuur en langdurige zorg

Conferentie Cultuur, kunst en positieve gezondheid