De laatste fase: implementeren, borgen en opschalen

Implementatie, borging en opschaling. Deze onderwerpen stonden centraal tijdens de laatste leernetwerkbijeenkomst voor de consortia van ‘Aan de slag met preventie in uw gemeente’, georganiseerd door de projectgroep ‘Senioren sterker maken: fysiek en sociaal’ op 6 oktober in Rotterdam.

Implementeren van preventief gemeentebeleid

De projectgroep ‘Senioren sterker maken: fysiek en sociaal’ richt zich op preventie en versterking van gezondheid, gezondheidsvaardigheden en sociaal welbevinden van senioren. Tal van succesvolle interventies zijn opgezet, zoals een valpreventieprogramma, een beweegtuin en de inzet van een welzijnscoach.

Dit project is 1 van de 6 projecten van Aan de slag met preventie in uw gemeente die de afgelopen vier jaar hebben gewerkt aan kennis over gemeentelijk preventiebeleid. Uiteraard spelen er bij het afronden van het project vragen rondom implementatie, borging en opschaling. Hoe verbreed je bijvoorbeeld een stedelijk initiatief naar een groter regionaal verband? En hoe zorg je dat vrijwilligers blijvend betrokken blijven?

Deze en andere leervragen kwamen uitgebreid aan bod tijdens een bijzonder interactieve bijeenkomst midden in het centrum van Rotterdam. Met een inspiratiesessie, een wandeling met opdracht, een interactieve werksessie en projectgerichte updates kregen de deelnemers de kans hun ervaringen en leerpunten met elkaar te delen.

Aansluiten bij de leefwereld van senioren

Met het samenwerkingsproject ‘Senioren sterker maken, fysiek en sociaal’ werken de gemeenten Rotterdam, Vlaardingen, Papendrecht en Dordrecht samen aan het versterken van het integrale, preventieve gezondheidsbeleid voor zelfstandig wonende 55-80-jarigen. Samen leren én de doelgroep actief betrekken staan centraal.

“Er is sprake van een dubbele vergrijzing. Ouderen worden steeds ouder en er zijn steeds meer senioren”, vertelt projectleider Mariëlle van Ooijen. “Met ons project willen we bereiken dat senioren zich betekenisvol voelen, dat ze sociaal en fysiek actief blijven. Door senioren te betrekken, sluit het beter aan bij hun leefwereld en bereiken we meer impact.”

Leefwereld

Met koffieochtenden, signalerend huisbezoek, een beweegtuin en integralevalpreventieprogramma’s worden de gezondheid, gezondheidsvaardigheden en sociaal welbevinden van de doelgroep versterkt. Met een lerende aanpak en kennisuitwisseling tussen de verschillende partners wordt gewerkt aan de meest effectieve interventies. Door senioren mee te laten beslissen en in cocreatie een project op te zetten, landt het volgens de projectleider veel beter bij de doelgroep. “Na consultatie bij de doelgroep bleek bijvoorbeeld dat we beter moeten nadenken over begeleiding, de toegankelijkheid van toiletten en het inplannen van sociale momenten, zoals samen koffiedrinken.”

Senioren in plaats van ouderen

Een opvallende uitkomst betrof de naam van het project. Mariëlle: “Ons project had eerst de naam ‘Ouderen sterker maken’. Het blijkt dat veel ouderen zich niet aangesproken voelen bij die terminologie. We hebben daarop de doelgroep bevraagd en het bleek dat de term ‘senior’ algemener en vooral vriendelijker klinkt. We hebben daarop de naam aangepast. Want het is belangrijk dat ouderen zich gehoord en aangesproken voelen.”

Tips

  • Geef bij bijeenkomsten senioren zelf de rol van gespreksleider. Ouderen met ouderen in gesprek werkt heel goed.
  • Sta open om te leren van ouderen. Ouderen hebben veel te vertellen over hun eigen leven.

Inspiratiesessie: De hybride ambtenaar

Hoe benader en betrek je als gemeente de burger bij het beleid? Dr. Eelco van Hout, academic director Leiderschap en Strategie in de publieke sector aan TIAS School for Business and Society, schetst in een inspiratiesessie drie typen ambtenaren en hun visie op de omgang met burgers. “Zoek verbinding met elkaar en stel het belang van burgers centraal.”

In een inspirerende sessie vliegt Van Hout door de drie tijdgewrichten van openbaar besturen met hun bijbehorende type ambtenaren:

  • Traditioneel publiek management
  • New public management
  • Public value management

“Tot de jaren ’70 werd het openbaar bestuur gekenmerkt door Traditioneel publiek management waarin de overheid als aanbieder en stringente handhaver van regelgeving bepaalde wat goed was voor de burger middels stemmen en inspraak. Het daaropvolgende New public management bracht in reactie op een inefficiënte en soms weinig effectieve overheid het marktdenken binnen het openbaar bestuur. “Een prestatiegerichte, cijfermatige benadering waarin de burger als consument werd benaderd en waarbij de burger zich niet betrokken voelde.” Sinds 2000 is Public value management gemeengoed. “Een benadering waarbij meer verantwoordelijkheid bij de individuele burger wordt gelegd, maar waarbij ook het belang van procedurele regelgeving soms uit zicht raakt.”

Devies

Het devies van Van Hout: ‘verbind elk type ambtenaar in jezelf’. “Als hybride ambtenaar integreer je alle goede aspecten van publieke benadering met elkaar om de doelgroep ouderen zo goed mogelijk te betrekken en daarmee zo veel mogelijk positieve impact te genereren. Dat betekent bijvoorbeeld de individuele wensen behartigen en tegelijkertijd oog hebben voor gelijke behandeling in regels en procedures.”

Tips

  • Praat niet óver inwoners, maar mét inwoners
  • Ga na wie je doelgroep precies is en welke specifieke wensen en verwachtingen er zijn
  • Maak duidelijk waarom er regels er zijn en maak deze transparant
  • Benader je doelgroep met passie en een publiek hart

Do’s en don’ts van implementeren, borging en opschaling

De projecten lopen naar het einde van de projectduur. Implementatiespecialisten en onderzoekers bij het Amsterdam UMC dr. Femke van Nassau en dr. Joske Nauta gaven in een interactieve werksessie de do’s en don’ts over implementatie, borging en opschaling. “Ga niet vanuit je ivoren toren iets bedenken, maar kijk ook of je idee bij de praktijk past.”

“Implementeren is meer dan mensen enthousiast krijgen, het gaat erom iedereen blijvend te laten aanhaken”, hield Femke de deelnemers voor. “Hoe goed een implementatieplan ook in elkaar steekt, er kan altijd iets beter of efficiënter.” Zo worstelt de welzijnsorganisatie in Vlaardingen met de vraag hoe huisartsen ondanks de hoge werkdruk toch betrokken blijven bij de interventie Welzijn op Recept. Femke: “Laat zien wat de impact is en vraag huisartsen en anderen positieve ervaringen op te schrijven.”

Stel een plan en doelen op

Bij borging steken veel projectleiders volgens Femke hun kop in het zand. “Het is belangrijk om een plan te hebben en doelen te stellen op de korte en lange termijn. Daarbij moet je niet alleen borging zoeken in de eigen organisatie, maar ook binnen de samenwerking en de regio. Volgens de onderzoeker moet je daarnaast zorgen voor goede randvoorwaarden, zoals voldoende budget. En blijf het project vooral níet zien als project, waardoor de interventie niet wordt ingebed in bestaande routines.”

Zorgen voor een olievlek

Opschalen binnen de eigen organisatie, binnen de eigen regio of daarbuiten zorgt voor een olievlek. Femke: Met opschalen vergroten we de impact van een project.” Maar hoe? Precies die vraag heeft Mariëlle van Esch namens de lokale werkgroep in Dordrecht over de Valpreventie in Dordrecht: ‘Hoe verbreed je dit stedelijk initiatief naar een groter regionaal verband?

De tips voor opschalen

  • Zorg voor een heldere, werkzame aanpak en communiceer deze.
  • Zorg voor voldoende draagvlak bij uitvoerders, betrokken organisaties en lokale beleidsmakers.
  • Zorg voor een lokale kartrekker, lokaal samenwerkingsverband en lokale financiering.
  • Zorg voor centrale aansturing en monitoring.

Lees verder:

Leervragen uit de projecten

Welke vraag over implementatie namen de deelnemers mee en welke terugkoppeling en tips namen zij mee naar huis. Rob Kok van de Beweegtuin Papendrecht, Nicole van Winden van Golden Sports Rotterdam, Mariëlle van Ooijen van Welzijn op Recept en Mariëlle van Esch van Valpreventie Dordrecht blikken terug.

1 / 4
2 / 4
3 / 4

Welzijn op Recept

Hoe borgen we samenwerkingen en verbindingen, zowel lokaal als bovenlokaal? Zodat we ook na de loopduur van het project samen stappen blijven zetten? Op die leervraag wilde Mariëlle van Ooijen van de gemeente Rotterdam graag antwoord. Mariëlle: “Ik kreeg de tip om vooral relaties te borgen en dat kan misschien heel laagdrempelig. Met elkaar in gesprek over wat we precies willen borgen, hoe we dat doen en wat we daarbij van elkaar kunnen verwachten.. In de samenwerking met huisartsen en/of huisartspraktijken is het belangrijk de overkoepelende huisartsenorganisatie ‘mee te hebben’. Het laten zien van successen kan daarbij helpen.”

4 / 4

Valpreventie Dordrecht

Mariëlle van Esch van Valpreventie Dordrecht ging naar de bijeenkomst met de leervraag ‘Hoe kan DrechtMax opschalen naar regulier werken?’. “Ik kreeg de volgende vijf adviezen mee”, vertelt Mariëlle. “1. Stel een kwartiermaker aan, bijvoorbeeld van de GGD. 2. Leg contact tussen diverse stakeholders en leg de basis voor een goed samenwerkend, lokaal netwerk. 3. Vraag subsidie aan voor het implementeren van valpreventie. Daar is veel geld en momentum voor. 4. Leg contact met de preferente zorgverzekeraar. Ook hier is momentum voor vergoeding van valpreventie. En tot slot nummer 5: kijk of de valpreventiecursussen echt door fysiotherapeuten gedaan moeten worden of dat het door studenten gegeven kan worden.”

Voorafgaand aan de bijeenkomst ontvingen de deelnemers een vraag: ‘Welke vraag heb jij, of waar ben je naar op zoek als het gaat om implementatie, borging en opschaling?’ Aan de start van de bijeenkomst deelden ze hun vraag met de andere deelnemers via geeltjes op de muur.

Aan de slag met Preventie in uw gemeente

Gemeenten spelen een belangrijke rol in een betere gezondheid van hun inwoners en in het verkleinen van gezondheidsverschillen tussen wijken. ZonMw wil hen met het programma Aan de slag met preventie in uw gemeente ondersteunen in de dagelijkse uitvoeringspraktijk, onder meer door het gebruik van erkende interventies te stimuleren. Deze zijn veelal ontwikkeld met financiering van ZonMw.

Samen leren

Preventie vraagt een integrale aanpak met naast zorg ook aandacht voor ruimtelijke ordening, welzijn, inkomen, onderwijs, participatie, milieubeleid en wijkvoorzieningen. In elke regio werken gemeenten, GGD’en, Academische Werkplaatsen Publieke Gezondheid en Werkplaatsen Sociaal Domein daarom samen. Zo kunnen de partijen van elkaars kennis en ervaring profiteren en al doende tot nieuwe inzichten komen.

Leernetwerk

Een overstijgend leernetwerk stimuleert uitwisselen van kennis en ervaring tussen de verschillende regio’s. Dit vergroot het lerend vermogen en voorkomt dubbel werk.

Voorlopige resultaten

Wat zijn de voorlopige resultaten van de 6 consortiaprojecten? En welke tips geven de projectleiders? Lees verder in onze digitale projectencatalogus.  

Meer informatie

Onderwerpen