Een interventie succesvol implementeren doe je zo!

“Implementatie is een relatief jong vakgebied”, stelt Femke. “Onderzoekers weten veel over hoe ze een effectieve interventie ontwikkelen, maar er is veel minder aandacht voor hoe je zorgt hoe dat die ook gebruikt wordt in de praktijk. Ik was de afgelopen jaren betrokken bij veel implementatieprojecten in binnen- en buitenland en weet dat het voor projectleiders handig kan zijn om handreikingen te krijgen. Met gezond verstand kun je ver komen. Maar er is ondertussen heel veel wetenschappelijke kennis beschikbaar over hoe je een implementatietraject tot een succes maakt en er zijn veel andere projecten waar al veel ervaring is opgedaan. Het is zonde als je daar geen gebruik van maakt om je aanpak te verrijken en implementatie effectiever te maken.”

Ga niet vanuit je ivoren toren iets zitten bedenken, maar kijk ook of je idee bij de praktijk past.

Drie implementatiefasen

ZonMw wilde deze kennis op een laagdrempelige manier aanbieden aan alle projectteams om zo de implementatie van projecten te ondersteunen. Dit resulteerde in een reeks van drie masterclasses rond de drie fasen die je in een implementatietraject doorloopt. Femke: “De eerste fase, de probleemanalyse, draait om het inrichten van het implementatieproces. Stil staan bij: wat bied ik met mijn interventie? Wie zijn mijn stakeholders? Wat zijn voor hen overwegingen om voor je interventie te kiezen en met welke strategie kun je zorgen dat de interventie goed gaat landen en op de juiste manier gebruikt gaat worden, bijvoorbeeld met een training. Als je dan eenmaal aan de slag bent, wil je het implementatieproces optimaliseren. De tweede masterclass gaat daarom over monitoring en procesevaluatie, waarmee je kennis opdoet over wat goed gaat en wat niet tijdens implementatie. Kennis waarmee je de uitvoering van je project of interventie kunt optimaliseren. En tot slot: de borging. Hoe zorg je dat het project doorloopt op de lange termijn? Wie gaat dat dan doen? Wie gaat het betalen, ook als het projectbudget of de implementatiesubsidie stopt?”

Gouden tips

Hoe goed een implementatieplan ook in elkaar steekt, er kan altijd iets beter of efficiënter. “Je kunt niet vroeg genoeg beginnen met nadenken over implementatie. Denk bij de opzet van je onderzoek of ontwikkeling van een interventie al na over implementatie. Ga niet vanuit je ivoren toren iets zitten bedenken, maar kijk ook of je idee bij de praktijk past. Het is ook essentieel dat je je implementatiedoelen scherp zet: wanneer is de implementatie succesvol? Wat wil je bereiken? Bij wie? En op welke termijn wil je je doelen behaald hebben: één jaar, drie jaar? Dat is van grote invloed op je strategie. Niet te onderschatten is het belang van monitoring. Zolang je vinger aan de pols houdt, kun je bijsturen en gefundeerde beslissingen nemen. Tot slot: leer van anderen wat daar goed en fout ging. Er is veel informatie voorhanden.”

Vergelijk goede implementatie met het fijn slijpen van een recept. Je past de ingrediënten (de interventie) en de bereiding (de implementatie) net zo lang aan tot het resultaat naar je zin is.

Samen leren

Over implementatie zijn veel algemene lessen te leren, maar hoe je die op een goed manier toepast, is ook afhankelijk van de context, vertelt Femke. “De masterclasses waren heel praktijkgericht. Korte stukjes theorie wisselden we af met praktijkvoorbeelden en gezamenlijke opdrachten aan de hand van werkbladen. Voor de opdrachten hadden de we deelnemers ingedeeld in vaste groepjes met een gemeenschappelijke context. Zo was er een groepje met projecten die iets met onderwijs deed en met dezelfde soort stakeholders te maken had. Tijdens de hele reeks trokken deze deelnemers samen op en konden ze van elkaar leren. Ik merkte dat ze echt de discussie met elkaar aangingen.” Ze kijkt met een goed gevoel terug. “Het was de eerste keer dat ZonMw een masterclass Implementatie organiseerde. Er was veel animo en ik heb veel positieve reacties gekregen: het aanbod resoneerde. Als ze uit de masterclasses iets opsteken waar ze echt iets aan hebben en waarmee ze hun project weten te verrijken, dan ben ik tevreden.”

“Het is jammer als al het moois dat voortkomt uit wetenschappelijk onderzoek, niet bestendigd wordt.”

Over Femke van Nassau

Femke van Nassau is bewegingswetenschapper en werkt als senior onderzoeker bij de afdeling Sociale Geneeskunde aan het UMC Amsterdam, locatie VUmc. Ze deed haar promotieonderzoek over implementatie en opschaling van interventies en is als onderzoeker en expert betrokken bij verschillende gezondheidspromotieprojecten in binnen- en buitenland. Daarnaast wil ze kennis over implementatie nationaal en internationaal bevorderen en breed beschikbaar maken. Zo organiseerde ze drie jaar lang de Dutch Implementation Science-conferentie, dat afgelopen jaar uitgroeide tot het European Implementation Event (uitgesteld in verband met coronamaatregelen). Ze is mede initiatiefnemer van het Nederlands Implementatie Collectief (NIC) en sinds 2019 commissielid van het ZonMw-programma Kennisbenutting & Implementatie.

Meer Informatie

• Programmalijn Kennisbenutting en implementatie
• Themapagina Preventie
• Derde ronde implementatie- en opschalingscoaching geopend
• Subsidieoproep Implementatienetwerk Sport en Bewegen