Kiezen wordt steeds toegankelijker, maar gekozen worden..?

Ellis Jongerius en Otwin van Dijk over politieke participatie
LFB-directeur Ellis Jongerius en de burgemeester van Oude IJsselstreek Otwin van Dijk zijn positief: de letterlijke en figuurlijke drempels voor mensen met een beperking worden steeds lager als het gaat om stemmen. Maar er is nog meer winst te behalen vinden zij. ‘De publieke tribune in de raadszaal wordt steeds toegankelijker, nu het spreekgestoelte nog.’

Veel meer aandacht voor toegankelijkheid bij stembureaus

Er wordt keihard gewerkt aan toegankelijke verkiezingen, en de resultaten worden langzaam zichtbaar. Otwin vertelt: ‘8 jaar geleden hoefden gemeenten slechts een kwart van de stembureaus toegankelijk te maken. Nu is dat officieel 100%. Voor die wet heb ik me hard moeten inspannen toen ik nog in de Tweede Kamer zat, maar het is gelukt. En ook al verloopt het in de praktijk nog niet vlekkeloos, je merkt wel dat er veel meer aandacht is voor toegankelijkheid. Stembureaus krijgen niet alleen bredere deuren en minder drempels, maar ook de informatie over de verkiezingen wordt steeds toegankelijker. Vorig jaar bij de Tweede Kamerverkiezingen hadden veel politieke partijen een speciaal programma in begrijpelijke taal, met filmpjes en soms zelfs ook picto’s. We boeken dus echt wel vooruitgang in dit land. Maar begrijp me goed: we zijn er nog niet. Het werk dat nu wordt verricht blijft voorlopig nog nodig.’

Niet toegankelijk? Dan loop je stemmen mis!

Een van de partijen die zich hard maakt voor meer toegankelijke verkiezingen is de LFB, de belangenvereniging voor en door mensen met een verstandelijke beperking. ‘Vorig jaar hebben wij samen met Iederin, de Oogvereniging en andere partijen de informatie rondom de verkiezingen bekeken’, vertelt Ellis. ‘De programma’s van de partijen, maar bijvoorbeeld ook informatie over de volmachten of de coronamaatregelen. We zagen dat er vaak veel tekst onder elkaar staat, waardoor de boodschap lastig te lezen is. En dan gebeuren er twee dingen: óf mensen begrijpen de tekst verkeerd en geven er een andere invulling aan, óf ze gooien de informatie gewoon weg. Dat wil je allebei niet, want zo loop je heel veel stemmen mis! Met minder tekst en meer plaatjes wordt het veel makkelijker en bereik je iedereen.’

Speciale voordebatten

Om informatie nóg beter begrijpbaar te maken, organiseerde de LFB samen met Prodemos vorig jaar online ‘voordebatten’. In zulke voordebatten vertellen politieke partijen in makkelijke taal over hun programma’s en kijkers kunnen vragen stellen. Aan het eind wordt de partij gekozen met het meest toegankelijke programma. De rest krijgt huiswerk mee: voor de volgende verkiezingen nóg toegankelijkere informatie bieden.

Een taak bij de verkiezingen

Een ander mooi initiatief is van Stichting Prokkel. Dankzij deze stichting kunnen mensen met een beperking in een aantal gemeenten een taak vervullen bij de verkiezingen. Oude IJsselstreek was vorig jaar een van de pilotgemeenten. Otwin: ‘Bij drie stembureaus hielpen mensen met een beperking mee, bijvoorbeeld als gastheer of -vrouw of als stemmenteller. Dat beviel heel goed, dus daar gaan we dit jaar mee door. Aan de ene kant kunnen mensen op deze manier iets betekenen voor de samenleving. Aan de andere kant voelen kiezers met een beperking zich extra welkom op het stembureau. Zij merken: er is in deze gemeente ruimte voor mensen zoals ik.’ 

Voorbeelden en rolmodellen

Hoe beter mensen met een beperking zichtbaar zijn, hoe vanzelfsprekender het wordt dat zij meedoen aan politiek. Niet alleen als kiezer, maar ook als volksvertegenwoordiger. ‘Als je iemand in de gemeenteraad of de Tweede Kamer ziet met een beperking, denk je wellicht: als hij het kan, kan ik het ook’, weet Otwin, die zelf in een rolstoel zit. ‘Zo was president Roosevelt voor mij altijd een inspiratie. Ik dacht: hij leidde Amerika vanuit een rolstoel door de Grote Depressie én de Tweede Wereldoorlog. Dan lukt het mij best wethouder te zijn van een stad met 60.000 inwoners’, lacht hij. ‘Rolmodellen maken dat je vertrouwen krijgt in je eigen kunnen. En hoe meer mensen je als voorbeeld kunt nemen, hoe vanzelfsprekender het wordt dat jij ook je doelen bereikt. Maar van dat soort voorbeelden zijn er nog maar weinig in Nederland. Net als ik zijn er wel burgemeesters, Tweede Kamerleden, wethouders en gemeenteraadsleden met een beperking, maar dat zijn uitzonderingen.’

6 tips om mensen met een beperking bij de politiek te betrekken

  1. Gebruik minder tekst en meer plaatjes om informatie over politiek en verkiezingen te delen.
  2. Geef mensen met een beperking een rol op het stembureau.
  3. Maak raadszalen toegankelijker voor publiek én raadsleden met een beperking.
  4. Regel dat politici met een beperking een aangepaste auto of werkplek krijgen. 
  5. Nodig mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking uit voor jouw steunfractie.
  6. Heb oog voor beperkingen in de politiek. Raadsvergaderingen hoeven niet tot 1:00 uur 's nachts te duren. En debatteren hoeft niet zo hard en fel.

Afspiegeling van de samenleving?

De politiek zou een afspiegeling moeten zijn van de samenleving. Dat lukt nog niet. In Nederland heeft 10 tot 15 procent van de mensen in Nederland een beperking, maar slechts 0,5% van de politici. Uit onderzoek blijkt dat daar 3 redenen voor zijn, vertelt Otwin. ‘Ten eerste heel praktisch: er zijn weinig regelingen voor politici met een beperking. Een aangepaste auto of werkplek moet je vaak zelf betalen. Ten tweede zijn veel raadzalen niet toegankelijk. De publieke tribune misschien wel, maar het spreekgestoelte niet. En ten derde: politieke partijen gaan nog niet actief op zoek naar kandidaten met een beperking. Je kunt gericht op zoek gaan naar mensen die blind of doof zijn en ze extra ondersteuning bieden in hun werk. En mensen met een licht verstandelijke beperking uitnodigen voor je steunfractie. Dat laatste helpt mij ook, heb ik gemerkt! Zij kunnen hun behoeften veel beter uitleggen dan welke adviseur dan ook.’

Menselijkere politiek

Iets anders dat misschien meespeelt in de lage participatie, is dat politiek best hard kan zijn. Dat ervaart Ellis, die zelf ook een licht verstandelijke beperking heeft. ‘Als directeur van een belangenorganisatie weet ik dat mijn dagen lang zijn en daar kies ik voor. Maar ik merk dat het ook fijn is om mijn grenzen aan te geven. Respecteren dat ik misschien niet alles kan wat een ander kan. En ik vind het ook niet altijd fijn me te moeten verdedigen omdat ik “ergens van ben.”’

Otwin: ‘Dat is heel waardevol wat Ellis zegt. Ik denk dat oog voor beperkingen in de politiek ons helpt anders naar het werk te kijken. Moet een gemeenteraadsvergadering écht tot 1.00 uur ’s nachts duren? En moeten we écht zo hard en fel debatteren? Ook voor mensen zonder beperking zijn dat geen fijne omstandigheden! Ik hoop dat hoe meer mensen met een beperking we in de raadszalen krijgen, hoe meer rekening we met elkaar gaan houden en oplossingen gaan zoeken. Want wees eerlijk: zo is het toch eigenlijk ook ooit bedoeld?’

Over de geïnterviewden

Portretfoto van Ellis Jongerius
1 / 2

Wie is Ellis Jongerius?

Ellis Jongerius (36) kwam 15 jaar geleden via een jobcoach terecht bij de LFB als ervaringsdeskundige. Zij heeft een licht verstandelijke beperking en een vorm van autisme. Zo weet zij als geen ander hoe het is om met een beperking onderdeel te zijn van onze samenleving. De laatste jaren werkt Ellis bij de afdeling Scholing & Training van de LFB. Hier traint zij anderen om ook ervaringsdeskundige te worden. Sinds 3 jaar heeft Ellis daarnaast ook een functie als directeur van de LFB.

Over de LFB
De LFB is de belangenvereniging door en voor mensen met een verstandelijke beperking. Ervaringsdeskundigen van de LFB vertegenwoordigen mensen met een verstandelijke beperking door mee te doen aan werkgroepen, projecten en adviesraden. Verder maken zij mensen sterker door begrijpelijke informatie, workshops & trainingen te geven en door onderlinge ontmoetingen te organiseren.

Otwin van Dijk
2 / 2

Wie is Otwin van Dijk?

Otwin van Dijk (46) begon als zijn carrière als beleidsadviseur Openbare Orde en Veiligheid bij de gemeente Nijmegen. Dit was 6 jaar nadat hij tijdens een duik in een meer een nekwervel brak en in een rolstoel terechtkwam. Vervolgens was hij bijna 8 jaar wethouder Sociale en Economische Zaken in de gemeente Doetinchem.

In 2012 trad Otwin voor de Partij van de Arbeid toe tot de Tweede Kamer. Hier maakte hij zich onder meer hard voor verschillende thema’s rond toegankelijkheid voor mensen met een beperking, waaronder voor toegankelijke verkiezingen. Na 4 jaar werd hij burgemeester van de gemeente Oude IJsselstreek. Naast zijn werk als burgemeester is Otwin onder meer lid van de Raad van Advies Handicap & Studie, voorzitter van de Raad van Toezicht van Patiëntenfederatie Nederland en voorzitter van het Nederlands Keurmerk Toegankelijkheid.

Colofon

Tekst: Martine de Wit 
Beeld: Studio 38c, Jeroen Liebers (header), Mathilde Dusol (foto Otwin), privéarchief (foto Ellis)
Eindredactie: ZonMw