ZonMw financierde 12 projecten die erop gericht zijn mensen met een licht verstandelijke beperking beter hulp te bieden, opdat ze bijvoorbeeld niet in contact komen met justitie. We bekijken de belangrijkste resultaten met een rondgang langs de projecten.
Mensen met een lichte verstandelijke beperking hebben op tal van terreinen moeite om mee te komen. Dat blijkt wel uit verschillende onderzoeken. Meer problemen bij het vinden van huisvesting, meer moeite met het behouden van werk en vaker terechtkomen op het foute pad. De maatschappij wordt steeds complexer en mensen met een lichte verstandelijke beperking missen vaak de vaardigheden om met de eisen van de samenleving om te gaan. Als gevolg daarvan komen zij relatief vaak met justitie in aanraking. Bovendien hebben ze een grotere kans om verward te raken.
12 projecten slaan een brug tussen de domeinen
Om de problematiek helder te krijgen en beter hulp te kunnen bieden, financierde ZonMw 12 verschillende projecten vanuit 2 programma's. Eén programma richt zich op mensen met een lichte verstandelijke beperking (Gewoon Bijzonder) en één programma op verward gedrag (Actieprogramma lokale initiatieven voor mensen met Verward Gedrag). De 12 gefinancierde projecten hebben zich toegelegd op het ontwikkelen van aanpakken om mensen met een licht verstandelijke beperking - al dan niet in combinatie met verward gedrag - uit het justitiële circuit te houden. Ze slaan daarbij zoveel mogelijk een brug tussen het veiligheids-, het zorg- en het sociaal domein.
Terugblik aan de hand van VN-verdrag handicap
Met een rondgang langs de 12 projecten kijken we terug op de belangrijkste resultaten. Dat doen we aan de hand van het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. Eén van de verplichtingen die overheden op grond van dit VN-verdrag hebben, is het werken aan bewustwording (artikel 8). Veelal is het geen onwil of bewuste uitsluiting dat ten grondslag ligt aan ontoegankelijkheid, maar het simpele feit dat er niet aan de doelgroep is gedacht. In de verslagen van een groot aantal projecten is te lezen hoe gewerkt is aan het bevorderen van bewustwording onder bijvoorbeeld politie en andere hulpverleners.
Juli 2020: Bureau MHR en de Wijlanderij
In de periode van medio tot eind 2020 plaatsen we hier 12 reportages over de projecten. Begin juli zijn de eerste 2 verhalen gepubliceerd. Die laten zien wat Bureau MHR in Delft en de Wijlanderij in Wapenveld hebben gedaan. Deze projecten kunnen gelinkt worden aan artikel 19 van het VN-verdrag handicap, dat gaat over het recht op zelfstandig wonen en deel uitmaken van de maatschappij. Beide projecten dragen eraan bij dat mensen met een licht verstandelijke beperking hulp en ondersteuning krijgen, opdat ze ook daadwerkelijk (meer) zelfstandig kunnen wonen en deel kunnen uitmaken van de maatschappij.
Ook artikel 9 (toegankelijkheid) is van toepassing op deze beide projecten. Toegankelijkheid omvat meer dan de fysieke leefomgeving. Het gaat ook over de toegankelijkheid tot informatie en communicatie. Zo zijn lange brieven vol ambtelijk taalgebruik of gesprekken waarin te moeilijke woorden worden gebruikt lastig te begrijpen door mensen met een (licht) verstandelijke beperking (en personen die de Nederlandse taal nog niet onder de knie hebben). Dit geldt bijvoorbeeld ook voor de niet-westerse jongeren die Bureau MHR begeleidt bij onder meer het nakomen van afspraken.
Augustus 2020: Signaleren van slachtoffers, de Reality Keeper en 'Vol vertrouwen schorsen'
In augustus zijn 3 nieuwe artikelen toegevoegd over justitie en jongeren met een licht verstandelijke beperking. In een artikel schenken we aandacht aan het signaleringsinstrument 11VB. Hiermee komen potentiële slachtoffers van loverboys in een vroeg stadium in beeld. Een aantal samenwerkende partijen in Limburg ontwikkelde het instrument. Verder komt de Reality Keeper aan bod. Dat is een app voor smartphones die mensen inzicht geeft in hun social media-gebruik. De app stimuleert niet alleen zelfmonitoring, maar zorgt er ook voor dat lotgenoten elkaar kunnen coachen. Tot slot gaan we met 'Vol vertrouwen schorsen' dieper in op het schorsen van voorlopige hechtenis. Als een jongere met een LVB is opgepakt voor een strafbaar feit blijkt schorsen – oftewel thuis de strafmaat afwachten – vaak beter te werken dan jeugddetentie.
Ook hier leggen we de link met het VN-verdrag handicap. Waar het gaat om het vroegtijdig opsporen van loverboysslachtoffers is de link met artikel 16 van het VN-verdrag snel gelegd dat mensen met een beperking beschermt tegen alle vormen van uitbuiting, geweld en misbruik. Verder benadrukt artikel 12 van het verdrag dat personen met een beperking ‘op voet van gelijkheid met anderen in alle aspecten van het leven handelingsbekwaam zijn’. Artikel 14 garandeert dat mensen met een handicap het recht op vrijheid en veiligheid van hun persoon genieten. Artikel 25 schrijft voor dat mensen met een beperking ‘zonder discriminatie op grond van hun handicap recht hebben op het genot van het hoogst haalbare niveau van gezondheid’.
September 2020: De inzet van ervaringsdeskundigen en het (h)erkennen van een lichte verstandelijke beperking
In de maand september nemen we in 2 artikelen een kijkje in respectievelijk Noord-Holland en Utrecht. In Purmerend experimenteerde de welzijnsorganisatie Clup Welzijn met de inzet van ervaringsdeskundigen in de sociale wijkteams . Het project had tal van effecten, maar niet die men verwachtte. 'De praktijk ziet er gewoon heel anders uit', concludeert de manager van Clup Welzijn. In Utrecht komt een andere kwestie aan de orde. Hoe herken je als zorgprofessional of iemand een lichte verstandelijk beperking heeft? Met subsidie van ZonMw werd een training voor hulpverleners ontwikkeld. Die kunnen voortaan mensen met een lichte verstandelijke beperking eerder en beter zorg bieden en begeleiden.
De 2 nieuwe reportages kunnen gelinkt worden aan het belangrijke artikel 8 van het VN-verdrag Handicap, dat over het bevorderen van bewustwording ten aanzien van personen met een handicap gaat. In Utrecht concludeert men: 'Door dit project is er meer erkenning ontstaan voor de lichte verstandelijke beperking van de deelnemers.' In Purmerend bleek dat de verwachtingen over mensen met een lichte verstandelijke beperking en de praktijk uiteenliepen. Dat was een ander resultaat dan men verwachtte, maar bleek ook een leerzame ervaring te zijn.
De projecten
Het inzetten van ervaringsdeskundigen met een lichte verstandelijke beperking, werkt dat? In Purmerend deed welzijnsorganisatie Clup Welzijn ervaring op. ‘Dit werkt eigenlijk niet.’
Hoe (h)erken je als zorgprofessional een lichte verstandelijke beperking? In Utrecht werd een training voor hulpverleners ontwikkeld. Die kunnen mensen met een lichte verstandelijke beperking zo sneller herkennen.
Samenwerkende partijen in Limburg ontwikkelden een signaleringsinstrument voor potentiële slachtoffers van loverboys. De tool brengt meisjes die gevaar lopen in handen te vallen van loverboys vroegtijdig in beeld.
De ‘Reality Keeper’ is een app voor smartphones die mensen inzicht geeft in hun social media-gebruik. Maarten Muis leidde een project waarbij de app werd gebruikt bij de ondersteuning van mensen met een licht verstandelijke beperking.
Jongeren die opgepakt worden voor een strafbaar feit, moeten net als iedereen hun straf afwachten. Dat kan in voorlopige detentie, maar ze kunnen ook geschorst worden. Dat werkt beter bij jongeren met een LVB.
Het project Forsa! koppelt niet-westerse gedetineerde jongeren aan een vrijwilliger (maatje) met dezelfde achtergrond. Door inzet van een app is de aanpak nu nog toegankelijker voor jongeren met een licht verstandelijke beperking.
In woonvoorziening de Wijlanderij is de ConsuminderCoach van start gegaan. De coach organiseert activiteiten en zorgt voor begeleiding en signalering van bijvoorbeeld verward gedrag. Dit voorkomt dat bewoners (opnieuw) in aanraking komen met justitie.
