Eeuwenoud geneesmiddel verlaagt kans op nieuwe hart- of vaatziekte

Colchicine is een natuurmedicijn dat al meer dan 2.500 jaar wordt ingezet bij ontstekingen, bijvoorbeeld jicht. In een lage dosis (0,5 mg) blijkt het ook het risico op een nieuwe hart- of vaatziekte te verkleinen bij mensen die eerder een hartinfarct hebben gehad. Cardioloog Fabrice Martens vertelt over de LoDoCo2-studie, die tot deze belangwekkende uitkomst heeft geleid.

Wat was de aanleiding voor deze studie?

‘Als WCN, een wetenschappelijk netwerk van bijna 60 cardiologiemaatschappen buiten de academische centra, willen we naast het sponsored initiated onderzoek van de industrie ook investigator initiated onderzoek doen, zoals rediscovery-studies. Het onderzoek naar de meerwaarde van colchicine in de secundaire preventie na een hartinfarct is volledig zelfstandig uitgevoerd. Een studie naar een goedkoop natuurproduct spreekt tot de verbeelding. Het paste ook heel goed bij het geneesmiddelenbeleid van toenmalig minister Schippers en het lopende programma Goed Gebruik Geneesmiddelen van ZonMw.’

Wat is er onderzocht?

‘We hebben bij ruim 5.500 Nederlandse en Australische patiënten onderzocht of het eenmaal daags nemen van colchicine leidt tot het minder optreden van cardiovasculaire sterfte, hartinfarct, beroerte of revascularisatie (dotteren of een bypass, red.). Deze mensen hebben een vernauwing in de kransslagaders en heeft gemiddeld twee jaar geleden een hartinfarct gehad. Het zijn stabiele patiënten, maar ze lopen wel degelijk risico op een cardiovasculair event.’

Wat zijn de belangrijkste resultaten?

‘Het was nog nooit gelukt aan te tonen dat een anti-ontstekingsmiddel – in dit geval een tabletje dat bijna niets kost – bij een stabiele, chronische populatie een risico serieus kan verminderen. Deze groep wordt al behandeld met een op de patiënt toegesneden cocktail van medicijnen, van statines en bloedverdunners tot bijvoorbeeld bloeddrukverlagers. Bovenop deze cocktail blijkt colchicine in ongeveer tweeënhalf jaar tijd nog eens 31% extra relatieve risicoreductie te kunnen opleveren. Dat is een spectaculair resultaat.’

Hoe vindt dit resultaat zijn weg naar de praktijk?

‘De studie laat zien dat colchicine veilig is, met betrekkelijk weinig bijwerkingen. Het kan dus een plek krijgen in de richtlijnen. Het middel is ook voor cardiologen en huisartsen goed toepasbaar in hun dagelijkse praktijk. Om het geregistreerd te krijgen voor deze indicatie is overigens vanwege de bestaande regelgeving nog geen sinecure.’

Onze leden zien de patiënten dagelijks op hun poli’s en de arts-patiëntrelatie is hecht, net als die met de research-professionals. In anderhalf jaar tijd heeft de WCN ruim 3.600 mensen geïncludeerd.

Hoe verliep de inclusie van patiënten?

‘Dat ging heel goed. Onze leden zijn zeer ervaren. Ze zien deze patiënten dagelijks op hun poli’s en de arts-patiëntrelatie is hecht, net als die met de research-professionals. In anderhalf jaar tijd heeft de WCN ruim 3.600 mensen geïncludeerd, twee derde van de totale onderzoekspopulatie. De rest is in Australië geworven.’

Wat is de meerwaarde van de samenwerking met zoveel partijen?

‘De kracht zat in een brede samenwerking. Niet alleen met de perifere centra uit ons netwerk, met hun track record op het gebied van wetenschappelijk onderzoek én hun grote aantallen patiënten. Ook de samenwerking met de partners van de Dutch CardioVascular Alliance, waaronder de Hartstichting en ZonMw,  is onmisbaar geweest. Plus de generieke farmaceuten, die bereid waren de medicatie te maken en ons te steunen. Met de centra in Australië hebben we bovendien een internationaal perspectief kunnen toevoegen.’

Waarom zijn rediscovery-studies belangrijk?

‘Voor baanbrekende studies naar nieuwe medicijnen hebben we de farmaceutische industrie hard nodig. Maar ook bestaande middelen kunnen bij nieuwe indicaties veel betekenen voor de kwaliteit van zorg. We hopen dat we kunnen bijdragen aan een registratietraject voor bestaande middelen, met een balans tussen maatschappelijk verantwoorde prijsstelling en een passende bescherming voor de generieke farma. Onderzoek op dit terrein is relevant, maar het kan eigenlijk alleen gesubsidieerd gebeuren. Daarvoor heb je veel geld nodig uit verschillende potjes, zoals die van ZonMw.’

Wat is uw toekomstdroom als het gaat om rediscovery-onderzoek?

‘Onze studie heeft laten zien dat rediscovery-onderzoek ten goede kan komen van de patiënt. Als WCN willen we daar ook graag mee verder. Ik vind het mooi dat ZonMw nu ook DECISION financiert, een studie naar digoxine bij hartfalen. Ook dat is een oud geneesmiddel, gemaakt uit vingerhoedskruid. Het is het oudste en goedkoopste hartfalenmedicijn, maar het gebruik is sterk afgenomen door de opkomst van andere medicijnen. Er is geen farmaceut die zo’n studie zou opzetten. Ik hoop dus dat ZonMw blijft inzetten op het mede mogelijk maken van dit soort onderzoek. Niet in concurrentie met de gesponsorde research van de industrie, maar als wezenlijke aanvulling op de kennis over de behandeling van hart- en vaatziekten.’

Dr. Fabrice Martens is cardioloog in het Deventer Ziekenhuis en sinds 2019 voorzitter van de Vereniging Werkgroep Cardiologische centra Nederland (WCN). Het LoDoCo2-project is in het programma GGG uitgevoerd als drug rediscovery-onderzoek naar nieuwe toepassingen van bestaande geneesmiddelen. Het project was een samenwerking van WCN, de Dutch CardioVascular Alliance (waaronder de Hartstichting) en drie generieke geneesmiddelenfabrikanten.