Hoe ontwikkel je een bruikbare kwaliteitsstandaard voor de praktijk?

Kwaliteitsstandaard 'Zorg voor gezonde slaap'
Met de nieuwe kwaliteitsstandaard ‘Zorg voor gezonde slaap en zorg bij slaapproblemen’ beschikken verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten straks over de laatste kennis op het gebied van slaap en slaapproblemen. En het allerbelangrijkste: het geeft ze handvatten voor op de werkvloer.

Pionieren

Het is nog wachten op de laatste afdelingen die akkoord geven en dan is de nieuwe kwaliteitsstandaard een feit. 5 jaar lang was een werkgroep bezig met het ontwikkelen van de nieuwe standaard. ‘Te lang’, zegt Robbert Gobbens, voorzitter van de werkgroep en lector Gezondheid en Welzijn van kwetsbare ouderen aan de Hogeschool Inholland en de Zonnehuisgroep Amstelland. ‘We waren een van de eersten die een standaard ontwikkelden vanuit Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN), waarbinnen ik al jaren actief ben. Er was nog geen format en dus veel onzekerheid en inhoudelijke discussie over de inhoud en het proces. We waren echt aan het pionieren en dat kost nu eenmaal tijd. Maar, het was ontzettend leuk om te doen en ik ben trots dat we erin geslaagd zijn alle vragen van professionals uit de praktijk te beantwoorden.’

Literatuuronderzoek én praktijk

En met die vragen uit de praktijk begon het allemaal. Er bleek een grote behoefte vanuit zorgprofessionals om een actuele kwaliteitsstandaard rondom slapen te hebben. Degene die er destijds lag kwam uit 2004 en was toe aan een update. Uiteindelijk kreeg de werkgroep de opdracht om de 5 belangrijkste vragen van verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten te beantwoorden (zie kader). Dat deden ze niet alleen, maar samen met de projectgroep van het Trimbos-Instituut.

Gobbens: ‘De projectgroep deed het literatuuronderzoek en wij als werkgroep namen de uitgangsvragen onder de loep en gingen in discussie over het bewijs dat uit het literatuuronderzoek kwam.

Sluit dat bewijs aan op wat professionals in de praktijk ervaren? Zijn er nog aanvullingen? Denk bijvoorbeeld aan instrumenten voor het screenen van de slaap. Welke instrumenten worden beschreven in het literatuuronderzoek en welke gebruiken we in de praktijk?’.

Ik ben heel trots op de werkkaart die we hebben gemaakt.

De 5 vragen van zorgprofessionals*

  1. Welke beïnvloedende factoren zijn er bij een verstoord slaapritme?
  2. Hoe signaleer je een verstoord slaapritme en hoe verzamel je gegevens?
  3. Wat is mogelijk op het gebied van preventie en interventie?
  4. Hoe meet je het effect van de interventies?
  5. Hoe organiseer je de zorg?

*Dit is een vereenvoudigde weergave van de vragen.

Samenstelling werkgroep

De 12-koppige werkgroep bestond dan ook voor een groot deel uit zorgprofessionals van verschillende afdelingen van V&VN, maar ook uit vertegenwoordigers van 4 patiëntenorganisaties. ‘Een gevarieerde groep, wat zorgde voor een mooie dynamiek’, gaat Gobbens verder. ‘In totaal hebben we in 5 bijeenkomsten de uitgangsvragen besproken en een lijvig document met aanbevelingen geschreven. Omdat het zo’n groot document is geworden, hebben we aan het begin onze kernaanbevelingen samengevat.

Kernaanbevelingen en werkkaart

Daarnaast, en daar ben ik heel trots op, hebben we een werkkaart gemaakt. Met hulp van deze kaart kunnen professionals gegevens verzamelen, een diagnose stellen, doelen formuleren, een plan maken, dat uitvoeren en evalueren. Precies zoals ze dat vanuit de praktijk kennen.

Voor mij zijn 2 dingen belangrijk bij het ontwikkelen van een kwaliteitsstandaard: er moet evidence, oftewel bewijs inzitten én het moet bruikbaar zijn in de praktijk. Een document dat bol staat van bewijs en verder niets, gaat niemand lezen. Zowel de werkgroep als het Trimbos-Instituut hadden deze kwaliteitsstandaard dan ook niet zonder elkaar kunnen ontwikkelen. Ik kijk met een tevreden gevoel op de afgelopen 5 jaar terug.’

Nog even geduld

Op dit moment doorloopt de kwaliteitsstandaard de autorisatiefase. Zodra iedereen akkoord heeft gegeven, wordt het document openbaar gemaakt en verspreid onder zorgprofessionals. De kwaliteitsstandaard wordt via de website van V&VN gepubliceerd.

3 tips voor het ontwikkelen van een kwaliteitsstandaard

  1. Focus op de kernaanbevelingen, zodat de toekomstige gebruikers het document daadwerkelijk lezen.
  2. Zorg dat er een concreet product bij zit, zoals een werkkaart, dat professionals in de praktijk kunnen gebruiken.
  3. Vergeet de invoering niet. Hoe zorg je ervoor dat het document in de praktijk beland en dat mensen ermee gaan werken? Steek daar voldoende tijd en energie in.

Ontwikkeling kwaliteitsinstrumenten

Kwaliteitsinstrumenten ondersteunen zorgprofessionals en de patiënt en diens naasten om de juiste zorgoptie te kiezen. Daarom ondersteunen we de ontwikkeling, implementatie, evaluatie en (tijdige) aanpassing van kwaliteitsinstrumenten voor verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en verzorgenden. Daarnaast stimuleren we het leren en verbeteren in de praktijk aan de hand van kwaliteitsinstrumenten. Daarmee willen we bijdragen aan nog betere patiëntenzorg en patiënten welzijn en aan het terugdringen van ongewenste praktijkvariatie. Kijk voor meer informatie op onze themapagina Kwaliteitsinstrumenten.

Colofon

Tekst: Kim Nelissen (KimTikt)
E
indredactie: ZonMw