‘Wat goed is voor het hart, is goed voor het brein’

Mijn Breincoach: om de hersengezondheid te verbeteren
Kay Deckers is neuropsycholoog en epidemioloog bij Maastricht University. Hij zette met zijn team een campagne op in Limburg rondom de relatie leefstijl en hersengezondheid. Daarvoor ontwikkelde het onderzoeksteam de app ‘Mijn Breincoach’.

De app Mijn Breincoach werd in 9 maanden tijd ruim 13.000 keer gedownload; 1 op de 4 Limburgers had na afloop van de campagne gehoord van de app. ‘Dat draagt heel erg bij aan meer bewustwording van de risicofactoren op dementie,’ legt Deckers uit.

Bewustwording

‘Ruim de helft van de mensen weet namelijk niet dat er iets te doen is aan de kans op dementie, dat je het deels kunt vertragen of voorkomen. Tegelijk is driekwart van de Nederlanders geïnteresseerd in hersengezondheid.’ Met de app ‘Mijn Breincoach’ speelt Deckers in op de behoefte van Nederlanders.

‘Hersengezondheid is een nieuw thema voor veel mensen. Je kunt je brein niet vervangen en je hebt het overal voor nodig. Het belang van je hersenen gezond houden is heel groot.’
Maar ‘gezond leven’ is voor de meeste Nederlanders erg lastig. Dat genoeg slapen, gezond eten en voldoende bewegen goed voor je is weet iedereen wel, maar in de praktijk blijkt een gezonde leefstijl erop na houden nog best lastig. Dus hoe moet het dan wel?

Kleine stapjes

‘We zetten in op werken aan hersengezondheid met kleine en haalbare stapjes die makkelijk toe te passen zijn in het dagelijks leven. Dementie is voor jonge mensen nog een ver-van-je-bed-show, hersengezondheid an sich spreekt meer aan. We letten daarbij op een positieve framing en leuke leefstijl- of hersenweetjes. Wist je bijvoorbeeld dat er in zoete drop meer zout zit dan in zoute drop? Ook proberen we mensen te sturen om vaker de trap nemen in plaats van de lift, wat vaker vis te eten in plaats van vlees, enzovoort.’

De campagne rondom hersengezondheid was zo succesvol dat de onderzoekers zich afvroegen of ze de app misschien breder konden inzetten. ‘Zou de app misschien toegevoegde waarde hebben in de huisartsenzorg?’

Hersengezondheid bij de huisarts

Momenteel wordt de app onderzocht in 11 huisartspraktijken. De beoogde doelgroep zijn mensen tussen de 40 en 75 jaar, waarbij er verbeteringen in de leefstijl mogelijk zijn. Door middel van korte vragenlijstjes door de dag heen proberen we een beeld te krijgen wanneer mensen zich gedragen op een manier die goed is voor de hersengezondheid – of juist niet. Als ze op dat moment bewegen, wat doen ze dan? Met wie? En hoe voelen zij zich?

Het uiteindelijke doel is om hersengezondheid een vast onderwerp van gesprek te maken in de huisartsenpraktijk. Of dat nou met of zonder app is, het thema is belangrijk. ‘Je zou het bijvoorbeeld ook kunnen koppelen aan hart- en vaatgezondheid’, legt Deckers uit. ‘Wat goed is voor je hart, is ook goed voor je hersenen.’

Mijn Breincoach

Wie voor het eerst mijnbreincoach.eu bezoekt of de app downloadt, krijgt eerst de mogelijkheid om de ‘snelle test’ in te vullen. In 2 minuten krijg je door middel van een aantal vragen over gezondheid en leefstijl een idee van je hersengezondheid en op welke punten er ruimte voor verbetering is. Iedere dag kun je een ‘noot kraken’. Je krijgt dan laagdrempelige tips en adviezen specifiek voor het thema in je leefstijl dat voor verbetering vatbaar is: bijvoorbeeld lichaamsbeweging of mentale stimulatie. Slaap is (nog) geen onderdeel van de app. Hoewel bekend is dat slaap van grote invloed is op de hersengezondheid, is het nog niet goed duidelijk welke parameters van slaap dat precies zijn: genoeg slaap, ononderbroken slaap, of juist iets anders.

Algoritme

De MijnBreincoach-app is gebaseerd op het algoritme LIBRA, dat ontwikkeld werd door de onderzoekers van Maastricht University. De LIBRA-score (afkorting van LIfestyle for BRAin health) is een kansberekening op basis van 15 beschermingsfactoren en gezondheidsrisico’s voor het brein. Mensen van middelbare leeftijd met relatief veel van deze risicofactoren, hebben een grotere kans om later dementie te ontwikkelen, blijkt uit bewijs van grote observationele studies.

Dit algoritme wordt continu verbeterd. ‘We gaan nu bijvoorbeeld kijken naar man-vrouwverschillen en verschillen in opleidingsniveau en migratieachtergrond. Alle kennis die we daarover vergaren, verwerken we in de app. Zo personaliseren we de app, zodat iedereen adviezen en tips op maat krijgt.’

De app staat vermeld op de website van VWS en in de GGD-appstore verschillende GGD’en. Ook wordt de app vertaald naar het Duits en Frans en worden onderdelen van de app in het Vlaams, Engels, Noors en Deens aangeboden. Volgens Deckers is het doel van wetenschap dat het landt in de praktijk. ‘Wij doen veelal onderzoek met publiek geld. Dan moet je als onderzoekers ook iets betekenisvols terugdoen voor het algemene publiek.’

Leefstijl als medicijn

Daarom vindt hij zowel onderzoek naar preventie als naar medicijnen belangrijk. ‘Het zijn beide routes naar het doel om het aantal mensen met dementie in de toekomst verkleinen. Maar als er al een medicijn zal komen, zal dat nog altijd in combinatie met een gezonde leefstijl zijn. Je kunt niet alle soorten dementie oplossen met één pil of medicijn. Preventie heeft ook effect op het cognitief functioneren. Het is daarom goed dat op beide routes wordt ingezet: preventie, én het vinden van een behandeling voor dementie. Zo kunnen we ziekte bijvoorbeeld uitstellen, dus dat mensen pas later dementie ontwikkelen. Bovendien heeft een gezonde leefstijl effect op de hele gezondheid, niet alleen op dementie.’

Wat houdt die gezonde leefstijl dan in? ‘In het kort: eet gezond, beweeg regelmatig, blijf nieuwsgierig en zorg goed voor je hart. Leer een nieuwe taal, doe vrijwilligerswerk, begin een moestuin. Dat werkt heel beschermend. Ook voor mensen die nu al dementie hebben. En blijf afwisselen in activiteiten.’

Breincoach in de praktijk

In dit onderzoek is aangetoond dat de relatie tussen een gezonde levensstijl en de kans op dementie over het algemeen niet verschilt tussen verschillende groepen mensen (zoals geslacht en opleidingsniveau). Dit betekent dat het belangrijk is om iedereen met dezelfde boodschap te benaderen: let op de gezondheid van je hersenen! 

‘Op basis van deze bevindingen is de Breincoach app verder ontwikkeld en getest in huisartsenpraktijken om een gezonde levensstijl te bevorderen. Deelnemers bespraken hun hersengezondheid met hun huisarts, en sommigen kregen daarbij de app. Zowel de deelnemers als de huisartsen reageerden positief op deze aanpak. De app vergrootte het bewustzijn en ondersteunde bij het aannemen van een gezonder voedingspatroon. Bovendien werden interessante verbanden gevonden tussen de dagelijkse leefomgeving en het aannemen van een gezonde levensstijl. Dit project draagt bij aan belangrijke kennis over praktische manieren om de gezondheid van onze hersenen te verbeteren en daarmee het risico op dementie te verminderen.’

Vervolg van het project

‘Ik hoop nog steeds het onderwerp hersengezondheid/risicoreductie van dementie een vast gesprekonderwerp te laten worden in de huisartsenpraktijk. Verder gaan we binnen het ZonMw NDPI-consortium een training op het gebied van risicoreductie van dementie voor gezondheidprofessionals ontwikkelen. In de toekomst hoop ik graag een grootschalig interventieonderzoek naar haalbaarheid risicoreductie van dementie in de eerstelijnszorg op te kunnen zetten.’

Daarnaast krijgt de app Breincoach regelmatig een update. Zo zijn er naar aanleiding van recent onderzoek thema’s toegevoegd met factoren die ook beschermend blijken voor dementie. Er worden ook aanpassingen gedaan waardoor de app gebruiksvriendelijker wordt.

Fellowshipsubsidie

Het onderzoek van ‘Mijn Breincoach’ in de huisartspraktijken wordt gefinancierd met een Fellowshipsubsidie van het onderzoeksprogramma Memorabel. Vanuit deze subsidie wordt talentontwikkeling gestimuleerd.