Overal om ons heen zijn microplastics, op het land, in de zee en zelfs in de lucht. Het is bekend dat ze schadelijk zijn voor het milieu. Kennis over het effect op het menselijk lichaam en onze gezondheid ontbreekt. We signaleren deze kennislacunes, financieren onderzoek en stimuleren het gebruik van de onderzoeksresultaten.
Subsidieoproepen opengesteld micro- en nanoplastics
Tot 9 mei 2023 staan 2 subsidieoproepen open voor onderzoek naar de gezondheidseffecten van micro- en nanoplastics: 1 oproep voor het MOMENTUM-consortium en 1 open oproep. Deze laatste oproep heeft 4 thema’s: microplastics in het milieu, consumentengedrag, interventies, gestandaardiseerde onderzoeksmethoden. Op 3 april worden de oproepen tijdens een informatiebijeenkomst toegelicht.
Hoe komen microplastics in het lichaam terecht?
Er zijn verschillende soorten microplastics. Ze ontstaan wanneer plastic breekt of versnippert en verschillen in vorm, grootte en samenstelling. Micro-organismen en chemische stoffen kunnen zich hechten aan microplastics en zo ons lichaam bereiken. Plastic deeltjes komen in ons lichaam via de lucht die we inademen, onze voeding en via het water dat we drinken. In het animatiefilmpje wordt hier meer over verteld.
Wat zijn de resultaten van onderzoek naar microplastics?
15 kortlopende doorbraakprojecten
In maart 2019 is het programma Microplastics & Health gestart met 15 kortlopende doorbraakprojecten op het gebied van microplastics. In dit eerste wetenschappelijke programma ter wereld ligt de focus op het verkrijgen van inzicht in de mogelijke interactie en effecten van micro- en nanoplastics. Het is de vraag wat deze kleine plastic deeltjes in cellen en weefsels doen en of ze ons lichaam kunnen binnendringen. Ook is onderzocht of de deeltjes mechanische schade opleveren, of dat ze ook schadelijke stoffen en micro-organismen kunnen meedragen. De onderzoeken zijn mogelijk gemaakt door financiering van NWO, het Gieskes-Strijbis Fonds en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het programma heeft een internationale programmacommissie.
Deze doorbraakprojecten zijn inmiddels afgerond. In september 2022 publiceerden een onderzoeksteam onder leiding van Universiteit Utrecht dat microplastics mogelijk effect hebben op de placenta. Onderzoekers van VU Amsterdam en Amsterdam UMC publiceerden in maart 2022 dat zij voor het eerst hebben aangetoond dat microplastics in de menselijk bloed aanwezig zijn. Bekijk de resultaten van alle projecten die de onderzoekers hebben gepresenteerd tijdens een online synposium op 4 november 2021. Dit online symposium hebben wij met het consortium MOMENTUM georganiseerd. Het verslag van dit symposium is beschikbaar. De meeste van de 15 doorbraakprojecten zetten zich gebundeld voort in het MOMENTUM-consortium. Een van de onderzoekers, Nienke Vrisekoop, heeft voor de Universiteit van Nederland een video gemaakt over hoe schadelijke plastic voor onze gezondheid is. Hier vindt u de projectaanvragen van de 15 doorbraakprojecten en de tussentijdse resultaten, gepresenteerd in 2019.
Microplastics and Human Health Consortium (MOMENTUM)
Naast die 15 projecten is binnen het programma Microplastics & Health het MOMENTUM-project gestart. Dit onderzoek is door ZonMw geïnitieerd om de succesvolle doorbraakprojecten een vervolg te bieden. Het project in de vorm van een consortium wordt gefinancierd door ZonMw, de topsector Life Sciences & Health, TNO, de ministeries van IenW en VWS, met cofinanciering vanuit het consortium. Dit consortium bestaat uit universiteiten, academische ziekenhuizen, onderzoeksorganisaties, bedrijven en andere relevante stakeholders. In mei 2022 is er 500.000 euro extra beschikbaar gesteld door de ministeries van IenW en VWS voor onderzoek van MOMENTUM. Op 24 november 2022 is er een bijeenkomst van het consortium in Den Haag met presentaties, uitwisseling over ontwikkelingen en discussie.
Het doel van het consortium MOMENTUM is om de effecten van micro- en nanoplastic deeltjes op de gezondheid van de mens vast te stellen en uiteindelijk te voorkomen. Daarmee kan een eerste start worden gemaakt. Het consortium legt een basis voor het benodigde vervolgonderzoek dat in een kennisagenda is beschreven. Lees in het interview met Dick Vethaak (Deltares) en Juliette Legler (Universiteit Utrecht), projectleiders van MOMENTUM, meer over de opzet en het vervolg van dit project. Lees meer over het onderzoek naar microplastics binnen MOMENTUM en bekijk de introductievideo op deze Engelstalige website.
Het goede van samenwerken in een consortium is dat de complexiteit van grote maatschappelijke problemen erkend en omarmd worden. Daarnaast vinden er samenwerkingsverbanden plaats op grote schaal en tussen verschillende disciplines. Jeroen Geurts, voorzitter van ZonMw, vertelt in een blog over de rol van consortia zoals MOMENTUM bij de aanpak van complexe maatschappelijke uitdagingen, het belang van samenwerken tussen verschillende disciplines en wat dit betekent voor de rol van ZonMw.
Kennisagenda Microplastics & Health
Als vervolg op het huidige programma Microplastics & Health is de Kennisagenda Microplastics & Health opgesteld. In deze kennisagenda staan de belangrijkste kennislacunes en een oproep tot meer onderzoek naast de 15 doorbraakprojecten en het MOMENTUM-project. Samen met andere financiers zetten we een belangrijke eerste stap in de goede richting voor oplossingsgericht vervolgonderzoek. In de kennisagenda worden kennisvragen vanuit beleid, onderzoek en praktijk in beeld gebracht en kansrijke onderzoeksrichtingen en innovaties geïdentificeerd. De kennisagenda wordt uitgewerkt tot een nieuw programma.
Presentaties webinar kennisagenda Microplastics & Health
De kennisagenda over Microplastics & Health is op 11 januari 2021 overhandigd aan de Staatssecretaris Stientje van Veldhoven. Bekijk de presentaties over microplastics die werden gegeven tijdens het webinar.
- Jeroen Geurts, voorzitter ZonMw en Stientje van Veldhoven, Staatssecretaris Ministerie IenW
Aanbieding kennisagenda - Frank Pierik, Senior Program Manager ZonMw
Toelichting kennisagenda - Dick Vethaak, Prof. Deltares en Vrije Universiteit Amsterdam
Toelichting kennisagenda - Heather Leslie, Senior onderzoeker Vrije Universiteit Amsterdam
Microplastics in het lichaam - Juliette Legler, Prof. Universiteit Utrecht
Microplastics en het ongeboren kind - Ana Maria de Roda Husman, Prof. RIVM en Universiteit Utrecht
Bacteriën en virussen op microplastics
Effecten van microplastics op milieu
In opdracht van I&W heeft RIVM half januari 2023 een kennisagenda opgesteld over de effecten van microplastics op milieu. Net zoals wij in opdracht van I&W een kennisagenda hebben opgesteld in 2020. Wij hebben toen de focus gelegd op de gezondheidseffecten van microplastics. RIVM legt in haar kennisagenda de nadruk op milieu. In 2025 willen wij de kennisagenda actualiseren in samenwerking met wederom een brede groep belanghebbenden.
Uitgelicht
Waar kunt u terecht voor meer informatie?
In 2019 signaleerden we dat er kennis ontbreekt over de gezondheidseffecten van microplastics. Dit was voor ons aanleiding om het onderzoeksprogramma Microplastics & Health te starten. Vanuit dit programma hebben we 15 kortlopende doorbraakprojecten en het MOMENTUM-project gefinancierd. De onderzoeksresultaten daarvan verspreiden we onder stakeholders. Zo stimuleren we het gebruik van de ontwikkelde kennis. En die kennis leidt weer tot nieuwe onderzoeksvragen. Als vervolg op dit programma hebben we in 2021 een kennisagenda aangeboden met nieuwe kennislacunes.
Deze publicatie en nieuwsberichten zijn ook in het Engels beschikbaar.
Wilt u meer informatie over microplastics en gezondheid?
- Neem contact met ons op via MicroplasticsHealth@zonmw.nl
- Meld u aan voor de Preventienieuwsbrief
- Volg ons via LinkedIn
Microplastics & Health is onderdeel van Gezonde leefomgeving
Naast Microplastics & Health hebben we ook andere initiatieven. Microplastics en gezondheid is een onderdeel van het ZonMw-brede onderwerp Gezonde leefomgeving. Binnen dit onderwerp richten wij ons op hoe, door mensen te beschermen tegen risico's zoals klimaateffecten, zoönosen en milieu, de leefomgeving op een positieve manier kan bijdragen aan de gezondheid van mensen. Ook het bevorderen van gezond gedrag (bewegen, voeding, met aandacht voor gezondheidsverschillen) speelt hierbij een rol.
