Samen succesvol stoppen met roken

Steeds meer mensen stoppen met roken. Als de huidige trend doorzet, rookt in 2040 nog 3% van de hoger opgeleiden en 15% van de lager opgeleiden. ‘Een groot verschil, met veel impact op gezondheid, waardoor de gezondheidsverschillen nog verder toenemen’, aldus Elske.

Over Elske Wits

Elske Wits werkt als onderzoekscoördinator bij Onderzoeksinstituut IVO. Zij richten zich in hun werk vooral op de gezondheid en het welzijn van sociaal kwetsbare groepen.

‘Een aantal jaar geleden kwam in een overleg met verslavingspreventiemedewerkers uit het hele land ter sprake hoe we stoppen met roken in de wijk kunnen bevorderen. We bedachten de “Wijkchallenge stoppen met roken”. Door dit project ontstond in stadsdeel Escamp in Den Haag een netwerk van organisaties die bewoners helpen met stoppen. Daar bouwt dit project op voort.’

Stoptober

Het is een van de bekendste initiatieven rondom het stoppen met roken: Stoptober. Een succesvolle landelijke aanpak, volgens Elske Wits. ‘Waar we juist deze maand van meeprofiteren in stadsdeel Escamp, Den Haag. Er is hier al veel hulp bij stoppen met roken vanuit onder andere huisartsen, apotheek “Pillen en Praten” en Indigo Preventie, maar het aanbod is nog niet overal bekend. Daarom is het belangrijk dat we meer en beter samenwerken. We hebben daarvoor een leernetwerk opgericht zodat we de samenwerking versterken en van elkaar leren. Dit netwerk bestaat uit genoemde zorgaanbieders, bewoners en lokale beleidsmakers in stadsdeel Escamp. Via dit netwerk willen we ervoor zorgen dat bewoners en zorg- en welzijnsprofessionals (beter) weten waar ze terecht kunnen voor stoppen-met-roken ondersteuning. Een van de eerst ontwikkelde tools hiervoor is een overzicht met alle ondersteuningsmogelijkheden in Escamp. Met de landelijke aandacht voor stoppen met roken in Stoptober krijgt onze aanpak de nodige stimulans.’

Leernetwerk

In bijeenkomsten van het leernetwerk komen regelmatig onderzoeken en thema’s voorbij. Feroz Hansildaar, preventiefunctionaris bij Indigo Preventie, gaf bijvoorbeeld uitleg over hun aandacht voor stress in de Stoppen-met-Rokentraining van Indigo. Hoogleraar Onno van Schayk legde het effect van het korte stopadvies (Very Brief Advice) uit. Elske: ‘Ons project bouwt voort op alle kennis die we in eerdere projecten hebben opgedaan. Zo heeft ZonMw de afgelopen jaren meerdere onderzoeken naar stop-ondersteuning uit ons consortium gesubsidieerd, met name voor mensen met een lagere sociaaleconomische positie. Die kennis hebben we dankzij de subsidie uit de ronde “Implementatie in samenwerking” bij elkaar kunnen brengen, delen we in het leernetwerk en passen we toe in Escamp.’ Het consortium bestaat uit praktijkpartners in Escamp (zoals Indigo Preventie Haaglanden, apotheek Pillen en Praten en GGD Haaglanden) en wetenschappers van Onderzoeksinstituut IVO, de Universiteit Maastricht en Amsterdam UMC.

‘Onderzoek toont aan dat het belangrijk is om mensen met een laag opleidingsniveau die willen stoppen met roken sociale steun te bieden. Die kennis passen we nu toe door steun uit de omgeving te creëren en een groepsaanpak te hanteren.’ Elske

Over Feroz Hansildaar

Ook Feroz Hansildaar neemt deel aan het leernetwerk. ‘We werken door dit netwerk met meer en andere professionals samen, horen meer signalen en wisselen kennis en ervaringen uit. Daar word ik als preventiefunctionaris bij Indigo Preventie Haaglanden beter van, en het heeft ook een positief effect op ons bereik en op effect van de trainingen die we geven.’
Feroz is een van de trainers van de Stoppen-met-Rokentraining. ‘Dankzij deze implementatie-impuls en financiering van gemeente Den Haag hebben we de training - wat voorheen een eenmalige voorlichting was - uitgebreid en beter aan kunnen laten sluiten bij de behoefte van laagopgeleiden die willen stoppen met roken.’ De begeleiding duurt nu 12 weken. In de verschillende bijeenkomsten is meer aandacht voor stress, de financiële situatie en nazorg. ‘We hebben meer ruimte en tijd om deelnemers goed voor te bereiden, zodat de kans op een terugval vermindert. Dat merken we nu al; de meeste deelnemers zijn gestopt met roken.’

 

Implementatiestrategie

De implementatiestrategie in stadsdeel Escamp richt zich op 3 pijlers:

1. De wijk: het betrekken van wijkpartners en bereiken van bewoners;
2. De zorg: stimuleren van bijscholing in met name de eerstelijn;
3. Bedrijven: werkgevers stimuleren om werknemers die roken te ondersteunen bij het stoppen.

Elske: ‘Op deze 3 pijlers zetten we tegelijkertijd in, maar verreweg de meeste aandacht besteden we aan de inzet in de wijken. Escamp bestaat uit 6 wijken met ruim 120.000 inwoners. We zien dat de samenwerking met wijknetwerken en het welzijnswerk cruciaal is.’

‘We willen de aandacht voor stop-ondersteuning zoveel mogelijk inbedden in bestaande activiteiten gericht op leefstijl en stop-ondersteuning vanuit zorg, welzijn, gemeente en bewoners.’ Elske

‘Belangrijk is het om medewerkers in de wijken en vrijwilligers te informeren hoe zij mee kunnen helpen. Bijvoorbeeld door 2x per jaar bij welzijnsorganisaties een presentatie te geven. En daarna regelmatig je gezicht te laten zien. Alles draait om het netwerk, persoonlijk contact én mensen motiveren’, volgens Elske. ‘Ondanks dat ik een praktijkgerichte onderzoeker ben, was het nog beter geweest als ik zelf in Escamp had gewoond. Maar gelukkig hebben we bewoner Iris! Zij is de “co projectleider” uit ons projectvoorstel, een belangrijke coördinator in de wijken.’

Succesfactoren

De pijler “in de wijk” is een succes dankzij de inzet van vrijwillig coördinator Iris. ‘Iris is precies wat we nodig hebben: een betrokken vrijwilliger die de wijk goed kent en bruggen kan bouwen’, aldus Elske. Iris vertelt: ‘Ik kom uit het commerciële bedrijfsleven en ben gewend om proactief te werken en een project zichtbaar te maken. Ik maak connecties met zowel bewoners als organisaties en vertel overal over het project. Bij de gemeente, handhavers, huisarts, sportverenigingen maar ook de opticien en snackbar. Overal liggen flyers. Ook kwam ik bij welzijnsorganisatie Allekanten in Bouwlust terecht. Die heeft warme contacten met de doelgroep en kan makkelijker gevoelige onderwerpen bespreken. Samen hebben we een bijeenkomst over stoppen met roken georganiseerd, dat was een groot succes!’

Over Iris

Iris woont al haar hele leven in Escamp. Tot 2003 rookte ze 3 pakjes per dag. ‘Ik merkte hoe lastig het was om er achter te komen of en welke hulp er is als je wilt stoppen met roken. Mij is het gelukt met een groepje vrienden, maar de meesten proberen het in hun eentje. Je bent niet zwak als het niet lukt, misschien is het je moment nog niet. Belangrijk is dat je weet dat er hulp is op een manier die voor jou werkt, en vooral waar je die kan vinden.’ Iris zit vol met ideeën en plannen om zoveel mogelijk bewoners en instanties in Escamp te bereiken en ze te attenderen op de hulpmogelijkheden.

‘Ik woon 53 jaar in Escamp en ken het stadsdeel en de bewoners van toen en nu goed. Escamp is groot en heel divers en heeft bewoners met uiteenlopende sociale en culturele achtergronden. Naast dat ik ervaringskennis heb, spreek ik de taal van de bewoners. Dat helpt enorm.’

Samenwerking onderzoek en praktijk

Elske en Iris hebben wekelijks overleg. ‘Het delen van kennis met elkaar gaat vanzelf,’ licht Iris toe. ‘We praten, komen tot ideeën en daar gaan we op door – of niet.’  Elske beaamt dat. ‘Iris zit vol met goede ideeën. Onze overleggen zijn altijd heel inspirerend. Ik deel mijn wetenschappelijke kennis met haar en Iris combineert die kennis met haar eigen ervaring om daarmee proactief in de wijken aan de slag te gaan. Daarnaast gaan onze gesprekken ook over hoe de verslavingswereld in elkaar zit. Wat is bijvoorbeeld de rol van de huisarts of de praktijkondersteuner?’

Wanneer vinden Elske en Iris hun samenwerking geslaagd? ‘Als ik hoor dat bewoners gestopt zijn met roken of weten waar hulp te vinden is’, aldus Iris. ‘Mijn doel is bewoners te bereiken die niet om medische redenen stoppen. Of je nou rookt, bent gestopt of niet rookt, iedereen kan binnen zijn/haar netwerk helpen door te vertellen dat er hulp is en waar je die kan krijgen.’

Elske vult aan: ‘We willen dat de praktijkpartners in hun werkroutine en beleid opnemen dat er blijvende aandacht is voor stoppen met roken onder sociaal kwetsbare groepen. Hiervoor is wel ondersteuning nodig van de gemeente Den Haag en de zorgverzekeraars. Verder hebben we doelen gesteld voor het aantal professionals dat bijscholing heeft gevolgd en het aantal bewoners dat stop-ondersteuning heeft gekregen. Persoonlijk zou ik het heel mooi vinden als door onze aanpak mensen die roken minstens 2x per jaar in een persoonlijk contact horen over de hulp die er is om te stoppen. Dat is een belangrijkste eerste stap en gebeurt nu nog veel te weinig.’

Resultaten verspreiden

‘Er is tijd en geld nodig om samenwerking te bewerkstelligen en de opgedane kennis over het invoeren van stopondersteuning te verspreiden’, aldus Elske. ‘ Dankzij deze subsidie zijn er nu middelen om dit in gang te zetten. We ontwikkelen een implementatiehandreiking voor gemeenten, eerstelijnszorg en welzijn waarin we onze ervaringen delen. Ik merk dat er al veel interesse in is.’ Over het verspreiden van deze handreiking maakt Elske zich geen zorgen. ‘Dat doen we via verschillende kanalen en warme contacten. Rondom stoppen met roken bestaat landelijk een sterk netwerk, ook specifiek voor stop-ondersteuning bij mensen met een lage sociaaleconomische positie. Daarin werken we samen met onder meer het Trimbos-instituut en Pharos. En via de gemeenten bereiken we bijvoorbeeld ook het sociaal domein.’

Iris vindt haar rol erg leuk en is voorlopig nog niet van plan om te stoppen. ‘Ik zie kansen om jongeren te bereiken. Via jongerenwerkers, de buurt- en leefstijlcoaches, sportverenigingen, schuldhulpverlening, kinderdagverblijven en scholen. Iedereen kan meedoen! Een rookvrije wijk, daar zet ik me graag voor in!’

• Projectpagina Samen succesvol stoppen – het implementeren van een divers aanbod van stopondersteuning voor rokers met een lagere sociaaleconomische positie in Den Haag
• Publicatie Kennisbenutting en implementatie: ‘Zo benutten we resultaten en opbrengsten beter in de praktijk’
• Themapagina Roken
• Themapagina Preventie
• Themapagina Implementatie