Maatregelen die de volksgezondheid moeten verbeteren richten zich vaak maar op een klein deel van een probleem. Veel gezondheidsproblemen zijn echter het gevolg van een complex systeem van factoren, waardoor de impact van een eenzijdige benadering niet zo groot is.
Een systeembenadering kan effectiever zijn, legt James Nobles uit. Hij is onderzoeker aan de Bristol Medical School en ontwikkelde het Action Scales Model. “Het is een instrument om complexe problemen en hun samenhang beter te begrijpen. Maar ook om daarmee oplossingen te bedenken die een gewenste verandering in het systeem in gang zetten. We hebben het model zo eenvoudig mogelijk gemaakt zodat het in de praktijk gebruikt kan worden.”
“Interventies in de volksgezondheid, bijvoorbeeld het aantal mensen met obesitas proberen te verminderen, richten zich vaak maar op een klein stukje van de puzzel. Mensen worden bijvoorbeeld aangemoedigd meer te bewegen door lid te worden van een sportclub. In de praktijk zijn dit soort problemen veel complexer dan alleen dit individuele gedrag en zijn er verschillende oorzaken. Daarom is het onwaarschijnlijk dat zo’n enkelvoudige interventie veel uithaalt. We kunnen beter nadenken hoe de verschillende puzzelstukjes in elkaar passen om de situatie op de lange termijn te verbeteren. Een zogenaamde systeembenadering kan beter werken.”
“Het brengt de betrokken organisaties en sectoren samen. De benadering helpt ze om te begrijpen wat het probleem precies veroorzaakt, wat de aard van het probleem is en welke mechanismen daaraan ten grondslag liggen. Samen kunnen ze vervolgens mogelijke oplossingen vaststellen.”
“De verschillende mensen, organisaties en sectoren die samenwerken hebben vaak hele andere waarden en overtuigingen. Als ze een systeembenadering willen toepassen moeten ze het eens worden over wat ze willen en hoe dat te bereiken. Dat is vaak niet eenvoudig.”
“Het is een instrument om mensen te helpen samen te werken, een probleem beter te begrijpen en vast te stellen welke omslagpunten voor verandering kunnen zorgen. We hebben een zo eenvoudig mogelijk model geprobeerd te maken. Het is academisch, maar ook te begrijpen door ambtenaren en praktijkmensen. We onderscheiden vier niveaus om aangrijpingspunten op te vinden: Gebeurtenissen (Events), Structuren (Structures), Doelen (Goals) en Overtuigingen (Beliefs). In het artikel illustreren we dit met gewichten op een weegschaal. Overtuigingen hebben doorgaans meer gewicht, maar zijn moeilijk te veranderen. Stel je een politicus of manager voor die economische groei het allerbelangrijkste vindt. Als deze persoon dan meer belang gaat hechten aan een gezonde leefomgeving kan er heel wat veranderen.”
“Het kan nuttig zijn voor alle onderzoekers die te maken hebben met complexe gezondheidskwesties, maar ook voor overheden en organisaties. Denk aan onderwerpen als voedingsbeleid en het ontmoedigen van roken. Of een nieuwbouwproject waarbij de betrokken organisaties kunnen vaststellen hoe zo te bouwen dat er een gezonde leefomgeving ontstaat. Het model kan helpen om de verschillende perspectieven te begrijpen, op wie invloed uitgeoefend moet worden en waar het beste de focus op kan liggen. De aanpak van de Covid-19 pandemie in England is ook een voorbeeld van een systeembenadering: veel verschillende overheidsorganisaties moesten opeens samenwerken.”
“We hebben voor het eerst over het model gepubliceerd in 2019, als onderdeel van het Whole systems approach to obesity project van de Department of Health and Social Care van de Britse overheid. Inmiddels wordt er door ten minste dertig lokale overheden in Engeland gebruik van gemaakt.”
Voor onderzoekers die de effecten van de leefomgeving op de gezondheid bestuderen en (willen) werken met een systeembenadering.
Tekst: Thessa Lageman, www.thessalageman.com
Eindredactie: ZonMw
ZonMw stimuleert gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. ZonMw financiert gezondheidsonderzoek en stimuleert het gebruik van de ontwikkelde kennis - om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren. ZonMw heeft als hoofdopdrachtgevers het ministerie van VWS en NWO.