Dinsdag 7 maart 2017 vond de ZonMw publiek-private samenwerking dag Innovatie door co-creatie plaats in het Beatrixgebouw in Utrecht. 300 deelnemers participeerden in 11 sessies en bezochten de informatiemarkt waar vraag en aanbod bij elkaar kwamen. Hieronder leest en ziet u een korte impressie van de 2e ZonMw publiek-private samenwerking dag.
Belang van publiek-private samenwerking
ZonMw draagt bij aan gezondheidsonderzoek, zorg-innovatie en het stimuleren van gebruik van de ontwikkelde kennis. Steeds vaker maken wij hierbij gebruik van publiek-private samenwerking. Immers co-creatie stimuleert innovatie.
Door samen kennis te delen over publiek-private samenwerking en deze samenwerking te stimuleren dragen wij bij aan het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen in preventie en behandeling in de gezondheidszorg. Medische innovaties en onderzoek helpen bij kostenbesparing in de gezondheidszorg. Het verbeteren van de kwaliteit van leven, terwijl we de kosten beperken is, met de vergrijzing van de bevolking, één van de grootste maatschappelijke uitdagingen waar we voor staan. Nederland hoort op onderzoeksgebied bij de internationale top. Maar er is winst te behalen als bedrijven erin slagen om de met onderzoek verkregen kennis, met behulp van publiek-private samenwerking, vaker om te zetten in nieuwe medicijnen of technologieën.
"Goed om meer te weten te komen over waar je in de praktijk met een PPS aan moet denken en tegen welke problemen je anders kunt aanlopen."
Impressie en presentatie van de sessies
Best Practices PPS
René Verdonk van CTWIN presenteerde het succesvol afgeronde LSH Impuls project dat een therapeutische antilichaam wil ontwikkelen tegen afstoting bij niertransplantatie. De belangrijkste lessen zijn: zorg voor een heldere gezamenlijke doelstelling, duidelijke rollen en verantwoordelijkheden en goed projectmanagement. Jasper Boomker en John Stooker van het Neokidney project gaven inzicht in hoe de Nierstichting werkt aan de ontwikkeling van een draagbare kunstnier en op welke wijze verschillende (commerciële) partijen daarbij zijn betrokken. Jaap Buurke presenteerde de ontwikkeling van de looprobot in voor en tegenspoed. Het project kende een aantal uitdagingen zoals het wegvallen van een commerciële partij en het met verschillende partijen gezamenlijk moeten voldoen aan de regelgeving.
Bescherming en exploitatie van projectresultaten en IP: octrooieren, FTO
De presentatie Intellectual property; protection and freedom to operate werd gegeven door Peter ten Haaft, Nederlands en Europees octrooigemachtigde en associate partner bij het Nederlands octrooibureau. De presentatie was specifiek gericht op het octrooi en schetste het hele spectrum vanaf de vereisten voor octrooieerbaarheid, via de aanvraagprocedure tot uiteindelijke verlening. De belangrijkste boodschap was dat een octrooi niet automatisch een freedom-to-operate oplevert voor de octrooihouder. De acties die een octrooihouder moet ondernemen om te bepalen of er freedom-to-operate is werden toegelicht, zo ook de juridische en financiële consequenties van het nalaten van deze acties. Kortom, een zeer informatieve bijeenkomst die, gelet op de reacties van de aanwezigen, veel stof tot nadenken bood.
Jolanda Zijlstra en Laila el Aziz van Health~Holland gaven tijdens deze sessie uitleg over het door het ministerie van Economische Zaken (EZ), opgezette Topsectorenbeleid. Eén van de strategieën van het uitvoerende bureau van de Topsector Life Sciences & Health (LSH) Health~Holland is het stimuleren van publiek-private samenwerking (PPS) met PPS-toeslag. In het kort houdt de PPS-toeslagregeling in dat elke privaat geïnvesteerde euro in PPS-en op het gebied van onderzoek en ontwikkeling door het ministerie van EZ wordt beloond met 25 eurocent aan de Topsector LSH. Tijdens deze sessie is o.a. besproken hoe Health~Holland PPS-toeslag genereerd en hoe zij dit vervolgens inzet om PPS-en te stimuleren.
In deze sessie heeft Anouck Kluytmans verteld wat vroege HTA is en hoe je dat zou kunnen toepassen op in ontwikkeling zijnde innovaties. Er werden door het publiek veel relevante vragen gesteld, ook over hoe ZonMw dit wil toepassen in het subsidieproces. Het publiek onderschreef het belang van in een vroeg stadium nadenken over de mogelijke impact van je innovatie. Ook het gedurende de ontwikkeling kunnen monitoren (is mijn innovatie nog steeds waardevol) werd belangrijk gevonden.
Van academische ontwikkeling naar commercieel product
Kees Recourt gaf aan de hand van een businessplan template een heldere introductie in de stappen die genomen moeten worden voor commercialisatie van een life science technologie. Onderzoekers worden geadviseerd om al in een vroeg stadium na te denken over deze stappen. Jaap Koopman besteedde aandacht aan succes factoren voor commercialisatie. Zoals het belang van Intellectuele Eigendomsrechten (IP), aandachtspunten bij licentie deals, persoonlijke motivatie en de waarde van een goed team van gemotiveerde mensen. Bart Wuurman presenteerde de belangrijkste stappen in geneesmiddelontwikkeling door kleine innovatieve ondernemingen. Daarbij liet hij de kosten in de verschillende fasen van ontwikkeling zien, de waarde creatie, momenten van financiering en overname mogelijkheden door grote farmaceutische bedrijven.
De drie genomineerden voor de IMDI-talentprijs 2015-2016 gaven ieder in hun presentatie een duidelijke uitleg over hun afstudeeronderzoek. De jury heeft hen alle drie nog het vuur aan de schenen gelegd met vragen over de relevantie voor patiënten, het perspectief voor zorgverleners en het economisch perspectief. De jury was erg onder de indruk van alle drie de kandidaten. De presentaties waren uitstekend alsmede de haalbaarheid van implementatie in de toekomst. Ida Poortinga won de IMDI Talentprijs met een software applicatie voor het maken van een vingerspalk.
Margreet Bloemers heeft het ZonMw beleidsspeerpunt met betrekking tot datamanagement toegelicht: onderzoekers van toegekende projecten dienen een datamanagement plan in met als uitgangspunt dat de data FAIR gemaakt moeten worden: Findable, Accessible, Interoperable en Reusable. Erik Schultes van DTL is ingegaan op wat FAIR data betekent en hoe je data kan vinden die FAIR zijn gemaakt. DTL biedt daarnaast trainingen om datasets FAIR te maken. Astrid Hooghiemstra van VUmc heeft laten zien dat in een consortium waarin patiëntengegevens worden verzameld datamanagement noodzakelijk is. Vervolgens heeft ze de data-infrastructuur van het consortium toegelicht en aangegeven hoe wordt omgegaan met het geven van toegang tot data aan elkaar.
De workshop patiënten participatie draaide om waarom en op welke manier betrek je patiënten bij je onderzoek. De voorkennis van de ongeveer 50 deelnemers werd getest met een kleine quiz. De antwoorden kwamen aan bod tijdens de presentatie van Klaartje Spijkers van de Patiëntenfederatie Nederland. Zij belichtte de verschillende rollen die een patiënt kan hebben bij onderzoek met praktische tips en tricks. Vervolgens was het aan de deelnemers om vanuit het perspectief van de patiënt, de onderzoeker en het bedrijf) naar een onderzoek casus te kijken. De plenair gedeelde lessons learned was dat de patiënt in alle fases van onderzoek betrokken kan en moet worden om de kwaliteit en relevantie te waarborgen. Daarbij is het van belang vroeg in gesprek te gaan en elkaars taal te leren spreken om verkeerde aannames te voorkomen.
Een greep uit de verschillende do’s and don’ts die door de sprekers genoemd werden bij het betrekken van bedrijven:
Vaak wordt een gemeenschappelijk doel beschreven waar niemand het mee oneens kan zijn. Daarnaast is het van belang om de verschillende belangen van te voren te benoemen. Probeer elkaar te begrijpen en bespreek duidelijk en respectvol wat je verwacht dat iedere partij levert.
Kijk bij de samenstelling van het consortium uit dat er geen partners met tegengestelde belangen (concurrenten) bij elkaar aan tafel komen. Dit komt samenwerking niet ten goede.
Houdt rekening met de duur van besluitvorming en onderschat niet het verschil in snelheid van besluitvorming. Bij grote organisaties neemt dit nou eenmaal meer tijd in beslag dan bij een start-up.
Als hulpmiddel voor het vinden van bedrijven om mee samen te werken, biedt HollandBio de Life Sciences Company Database: www.hollandbio.nl/dutchbiotech
Bescherming van projectresultaten: consortiumovereenkomst
De presentatie Effectieve overeenkomsten voor een effectieve samenwerking behandelde het belang van goede afspraken voor een goede samenwerking tijdens het project en een optimale benutting van de projectresultaten na afloop. Centraal stonden de bestaande kennis die door de partners wordt ingebracht en de nieuwe kennis die op basis daarvan wordt gegenereerd. De vragen die projectpartners moeten stellen zijn: wie is rechthebbende op deze kennis, zijn er beperkingen ten aanzien van het gebruik tijdens en na afloop van het project, wie krijgt toegang tot de kennis en onder welke voorwaarden. Naast de theorie vanuit ZonMw, bood Joram Sjoerds (Teammanager Business Development, Technology Transfer Office, Radboudmc) een aantal invalshoeken vanuit de praktijk die het geheel tot een aansprekende presentatie maakte.
Tijdens de sessie gingen drie sprekers in op het thema implementatie en opschaling van eHealth en hun ervaringen hiermee. Inge Proost van Care Rate vertelde over een app waarmee patiënten hun zorg kunnen beoordelen. Dit is belangrijk want met de feedback van patiënten kan de zorg direct verbeterd worden. Cindy Hobert van OZO verbindzorg vertelde dat het belangrijk is om data te delen als patiënten met meerdere professionals te maken hebben. Volgens haar moet de regie hiervoor bij de patiënt liggen, deze bepaalt wie er bij zijn gegevens mag. Ben Kröse vertelde tenslotte over FIT, een project waarin een keuzehulp wordt ontwikkeld. Dit wordt ontwikkeld door een samenwerkingsverband met veel verschillende partijen. In zijn presentatie ging hij in op de vragen die dit oproept.
Henk Smid (directeur ZonMw) en Marlouke Durville (directeur Kernprocessen en Juridische Zaken van RVO.nl) tekenden een convenant tussen de twee organisaties. RVO.nl en ZonMw gaan intensief samenwerken op het vlak van PPS-en in de zorg zoals bijvoorbeeld de uitvoering van de Health Deals en MKB binnen Europese PPS-onderzoeksprogramma’s. Met het ondertekenen van het convenant wordt de samenwerking en de ambitie om dit voort te zetten in de toekomst van de organisaties nog eens onderstreept.
Marlouke Durville (directeur Kernprocessen en Juridische Zaken van RVO.nl) en Henk Smid (directeur ZonMw)
