Verpleegkundig Leiderschap en Wetenschap

Blog door Annemarie de Vos
Hoe zorgen we ervoor dat verpleegkundigen met passie en trots kiezen voor het vak en gedurende hun werkzame leven geboeid blijven? En met name, hoe zorgen we er voor dat de groep verpleegkundigen, ouder dan 50 jaar, vitaal aan het werk blijven?

Annemarie de Vos is één van deelnemers aan het 2-jarig verpleegkundig leiderschapsprogramma Leadership Mentoring in Nursing Research (LMNR) 2.0. Zij werkte als verpleegkundig onderzoeker in het Amphia ziekenhuis in Breda, één van de ziekenhuizen die geconfronteerd werd met een grote toestroom van COVID-19 patiënten in de periode maart tot mei 2020.

Visie

Onderzoek heeft aangetoond dat een juiste werkomgeving, zoals beschreven in het programma Excellente Zorg, bepalend is voor het aantrekken en behoud van verpleegkundigen. Een dergelijke werkomgeving kenmerkt zich door het werken met vakbekwame collega’s, goede relaties met artsen, autonomie, support van de direct leidinggevende, zeggenschap over de beroepsuitoefening, opleidingsmogelijkheden, voldoende personeel en een patiëntgerichte zorgcultuur.

Een organisatie, die voldoet aan deze kenmerken, faciliteert een gezonde en productieve werkomgeving, waarin verpleegkundigen tot hun recht komen en hun kennis, vaardigheden en deskundigheid optimaal kunnen inzetten. Verpleegkundigen, die goede zorg kunnen verlenen, zijn meer tevreden over de werkomgeving en het geleverde werk, met als gevolg dat ziekteverzuim en personeelsverloop dalen.

Beter inzicht in deze factoren draagt, naar verwachting, bij aan gerichte strategieën en interventies om verpleegkundigen te binden, boeien en behouden voor het vak, nu en in de toekomst.

COVID-19-gerelateerde onderzoeken

'Als reactie op de grote toestroom van COVID-19 patiënten heeft Amphia een omvangrijke reorganisatie van verpleegafdelingen en personeel uitgevoerd. Ook ik ben als buddy gaan ‘bijspringen’ op de Intensive Care. Hier signaleerde ik hoe het noodzakelijke gebruik van de mondmaskers de communicatie met patiënten, familie en collega’s nadelig beïnvloedde. Het langdurig dragen van de maskers leidde tot drukplekken op de neusbrug en jukbeenderen, zo bleek uit gesprekken met verpleegkundigen en andere zorgmedewerkers. Bovendien was de gezichtsexpressie was niet af te lezen en de herkenbaarheid van mensen voor zowel collega’s als patiënten werd aantoonbaar belemmerd. Dat moet beter kunnen, dacht ik!'

'Andere (transparante) materialen? Innovatief ontwerp? Of een andere toepassing? De subsidieoproep voor de ZonMw-subsidie ‘Creatieve oplossingen aanpak Coronavirus (COVID-19)’ bood uitkomst. Samen met Onno Helder van Create4Care, Erasmus MC, Rotterdam heb ik met succes een offerte ingediend. Met de ontvangen subsidie hebben we een ontwikkeltraject voor het transparante mondmasker opgezet.' Daarnaast voert Annemarie nog 2 andere COVID-19 gerelateerde onderzoeken uit.

Transparant mondmasker

Het doel van het ontwikkeltraject is het opleveren een eerste proof of concept van het transparante mondmasker gericht op het vergroten van de herkenbaarheid van de zorgmedewerker ten opzichte van de patiënt. Een duidelijke gezichtsuitdrukking maakt dat de boodschap beter overgebracht wordt. Daarnaast is er meer herkenning met welke zorgmedewerker de patiënt of de familie heeft gesproken.

Bovendien zorgt het gebruik van het transparante mondmasker er voor dat:

  1. Patiënten minder angstig zijn, doordat de zorgmedewerker nu een geruststellende gezichtsexpressie, een lach of vriendelijkheid kan tonen
  2. Dove, slechthorende en oudere patiënten kunnen liplezen
  3. Er minder belemmeringen zijn in de communicatie met delirante patiënten of patiënten met een verstandelijke beperking.

Een tweede doel van de oplevering van het proof of concept is het verbeteren van het draagcomfort, de herkenbaarheid en de intercollegiale non-verbale communicatie. De duidelijke herkenbaarheid ondersteunt de communicatie tussen zorgmedewerkers in het behandelteam en draagt bij aan patiëntveiligheid in hectische periodes. Daarnaast ondersteunt een ‘open gezicht’ de onderlinge non-verbale communicatie (‘Was mijn vraag duidelijk?’ ‘Hoe sta jij hierin?’ ‘Welke emotie zie ik?’).

Effectief ondersteunen van verpleegkundigen (in opleiding) in het omgaan met de emotionele belasting

Samen met mede-LMNR-fellow dr. Cindy de Bot voer ik een COVID-19-gerelateerd onderzoek uit naar het effectief ondersteunen van verpleegkundigen (in opleiding) in het omgaan met de emotionele belasting. Door middel van exploratieve focusgroepen met verpleegkundigen en hbo-v studenten maken we inzichtelijk in hoeverre het stellen van de 3 vragen (Collard & Vermeulen 2020):

  • welke gebeurtenissen van vandaag zijn je bijgebleven?
  • hoe voel je je (lichamelijk en mentaal)?
  • heb je genoeg steun?

bijdraagt aan het effectief ondersteunen van verpleegkundigen (in opleiding) in het omgaan met de emotionele belasting tijdens en na de COVID-19 uitbraak. De resultaten van dit onderzoek zijn vertaald naar een praktisch toepasbaar kennisproduct dat toegepast kan worden in onderwijs- en zorginstellingen.
> Download de kennisproducten en lees het interview

Invloed crisismanagement op de verpleegkundige werkomgeving

Ten slotte voer ik in het Amphia ziekenhuis een onderzoek uit met als doel inzicht te krijgen in de wijze waarop het crisismanagement tijdens de COVID-19 pandemie de verpleegkundige werkomgeving in Amphia heeft beïnvloed. Tijdens de semigestructureerde interviews met verpleegkundigen en beleidsmakers ligt de nadruk op zeggenschap over de beroepsuitoefening, autonomie, werken met vakbekwame collega’s en support van de leidinggevende. In dit onderzoek zijn we op zoek naar antwoorden op de vraag hoe een adequate en flexibele inzet van verpleegkundigen kan worden gerealiseerd, zodat verpleegkundigen optimale kwaliteit van zorg kunnen leveren en werkplezier ervaren en ziekenhuizen in staat zijn verpleegkundigen te binden, boeien en behouden.

Database

Ik ben lid van de Centrale Wetenschap Commissie en de Commissie Wetenschapsfonds in Amphia. Sinds april jl. is daar het lidmaatschap van de werkgroep Wetenschap Amphia COVID-19 (WAC-19) bijgekomen. Deze werkgroep is samengesteld om overzicht in COVID-19 gerelateerd wetenschappelijk onderzoek te creëren, overlap te voorkomen, data-acquisitie te uniformeren en het contract-gebonden research in Amphia te optimaliseren. Er is inmiddels een database ingericht, waaruit data voor wetenschappelijk onderzoek geëxtraheerd kunnen worden. Daarnaast is een artikel onderweg, waarin het proces van idee tot opzet en gebruik van deze database beschreven wordt.

Over Annemarie de Vos

Annemarie de Vos is Lector Continue Professionele Ontwikkeling van Verpleegkundigen in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg. Daarvoor was zij verpleegkundig onderzoeker bij het Amphia ziekenhuis in Breda. Daarnaast is zij lid van de Ledenraad van beroepsvereniging V&VN.

Tijdens de opkomst van COVID-19 volgt Annemarie het 2-jarig verpleegkundig leiderschapsprogramma Leadership Mentoring in Nursing Research (LMNR) 2.0. De kennis die ze daar opdoet, brengt ze direct de praktijk.

Op de hoogte blijven?

Volg Annemarie op Twitter (@jbmdevos) en LinkedIn.

Contact

Heb je een vraag aan Annemarie? Neem dan contact op via jbm.devos@etz.nl.

Meer informatie

Bekijk de meest recente activiteiten van Annemarie in het Amphia Wetenschapsmagazine Ambitie (juni 2019):

  • Pagina 32-33: Van verpleegkundig promotieonderzoek wordt iedereen beter
  • Pagina 39: What are the pebbles in your shoes?
  • Pagina 41: Jurylid Amphia's 11e Wetenschapsmiddag
  • Pagina 41: Leadership Mentoring in Nursing Research (LMNR) 2.0
  • Pagina 48: Publicatie

Annemarie is betrokken bij de volgende ZonMw-projecten:

Verpleegkundig leiderschapsprogramma LMNR 2.0

In februari 2019 startte de 2e groep fellows met het 2-jarig verpleegkundig leiderschapsprogramma Leadership Mentoring in Nursing Research (LMNR 2.0): een leiderschapstraining gericht op gepromoveerde verpleegkundigen en postdocs die werkzaam zijn als onderzoekers. Op 26 februari 2021 vond de slotbijeenkomst Connecting the dots: notes on nursing #2030 plaats.

De ontwikkeling en uitvoering van de leiderschapstraining LMNR 1.0 werd gefinancierd vanuit het inmiddels afgeronde ZonMw-programma Tussen Weten en Doen II. De uitvoering van LMNR 2.0 is ook gefinancierd vanuit het programma Tussen Weten en Doen II, maar wordt vervolgd in het programma Verpleging en Verzorging. In 2023 start LMNR 3.0 (met financiering vanuit het programma Verpleging en Verzorging).