Het Arnhemse Stella by Starlight was het decor voor de derde leernetwerkbijeenkomst ‘Maak ruimte voor gezondheid’. De consortia kwamen bijeen om kennis uit te wisselen en elkaar te inspireren. De dag werd –met groot succes- georganiseerd door de 2 regionale samenwerkingsverbanden in Arnhem/ Nijmegen.
Deelnemers pitchten de voortgang van hun projecten en bedachten aanpakken voor gemeenschappelijke thema’s in het World Café. Na een lunch in de buurttuin maakte de groep een wandelexcursie naar twee projecten van Space2Move en PARTIGAN, de organisatoren van de dag.
“Dankzij het actieve middagprogramma komen we allemaal vandaag zeker aan onze 30 minuten bewegen per dag.”
Met een brede lach opende dagvoorzitter Edwin van Uum (Space2Move) de bijeenkomst. Namens Space2Move en PARTIGAN heette hij alle deelnemers van harte welkom. Space2Move onderzoekt hoe de openbare ruimte mensen kan uitnodigen tot meer bewegen. PARTIGAN onderzoekt de gezondheidseffecten van groen.
Door naar fase 2
Programmamanager Gezonde wijk en omgeving Astrid van den Broek van ZonMw dankte de consortia vervolgens voor de organisatie en feliciteerde alle aanwezigen. Zeven van de acht consortia starten nu met fase 2 van de subsidieronde. In fase 1 hebben ze regionale kennisagenda’s opgesteld met vernieuwende vraagstukken over de gezonde leefomgeving in hun regio. Daar gaan ze in fase 2 drie jaar onderzoek naar doen. Het achtste consortium Healthy Living Lab uit Noord-Friesland haakte al eerder om organisatorische redenen af.
Hoogwaardige samenwerking
In het programma Maak Ruimte voor Gezondheid onderzoeken hoogwaardige regionale consortia hoe de inrichting van de leefomgeving kan bijdragen aan een betere gezondheid in de breedste zin van het woord. Ze werken hierbij aan concrete lokale en/of regionale vraagstukken. Bijzonder is de samenstelling van de samenwerkingsverbanden met partijen uit praktijk, beleid en wetenschap uit verschillende vakgebieden rond gezondheid en leefomgeving.
Film: impressie van de dag
In dit filmpje vertelt Astrid van den Broek (ZonMw) over het programma ‘Maak ruimte voor gezondheid’ en over deze leernetwerkbijeenkomst. Tijdens de excursies was er speciale aandacht voor de consortia PARTIGAN en Space2Move tijdens de excursies. Lenneke Vaandrager (WUR) en Henk-Jan Kooij (Radboud UMC) vertellen over de projecten.
Update: waar staan de consortia?
In korte presentaties praten de consortia elkaar bij over hun plannen voor de komende drie jaar. Wat is hun onderzoeksvraag? Wat gaan ze doen en met wie? Hoe pakken ze dat aan? En wat is hun hulpvraag aan de andere consortia?
Bekijk de presentaties voor meer details en voor de hulpvragen van de consortia.
Thema’s op tafel in het World Café
In een leernetwerk staat kennis delen voorop. Zo voorkom je dubbel werk en verlies je geen kostbare tijd en energie. Aan de thematafels in het World Café wisselden de deelnemers kennis en ervaring uit. Wat speelt er per thema? Welke vragen zijn er? Wat zou een zinvolle korte termijnactie zijn? En wat is een denkrichting voor de lange termijn?
Lees meer over de thematafels
Aan de thematafel ‘Doelgroep bereiken en betrekken’ ging het gesprek met name over samenwerking met bewoners. En over de tijd en energie die dat vraagt. Annelies Acda, Pharos: “Op korte termijn gaan we samen met een aantal consortia op een rij zetten wat succesvolle creatieve aanpakken zijn, zodat we die met elkaar kunnen delen. Op de lange termijn zien we daarin ook een taak voor ZonMw. Inwoners betrekken is belangrijk, maar dat vraagt expertise. Expertise opdoen, verbeteren en delen kost tijd en energie. Wij willen dat ZonMw daar rekening mee houdt in de opzet van onderzoek en het toekennen van tijd en middelen. Daarnaast willen we onze kennis delen zodat consortia van de toekomst daarvan kunnen profiteren.” Astrid van den Broek reageerde namens ZonMw: “ZonMw ziet zeker het belang van bewoners betrekken en probeert daar ruimte voor te creëren en aandacht aan te besteden.”
Bekijk de samenvatting van deze kennistafel.
Theo van Alphen, RIVM, leidde de thematafel ‘Data’. Welke data over de omgeving en gezondheid zijn al beschikbaar en wat verzamel je zelf? Theo: “Op de korte termijn zou het handig zijn om uit te wisselen hoe alle projecten met data omgaan en waarom ze bepaalde data verzamelen: wat levert dat op en wat levert dat niet op? Op de lange termijn moeten we gaan kijken hoe we gebruik kunnen maken van elkaars data, want we willen leren van elkaars werk. Over drie jaar zouden we naast eigen resultaten ook een gezamenlijk Maak Ruimte voor Gezondheid-denkmodel kunnen opleveren. Een overkoepelend model waarin alle kennis en ervaring is verwerkt, bestemd voor wie met de gezonde leefomgeving aan de slag wil.”
Bekijk de samenvatting van deze kennistafel.
Aan de ‘Ruimtelijk ontwerp’-tafel bedachten de deelnemers welke interventies je kunt doen in de fysieke ruimte en voor wie. Jana van Hummel (bureau Uum) “Het idee is om niet langer met doelgroepen te werken, maar met persona’s. Misschien zelfs wel in de vorm van fysieke mensen die exact kunnen vertellen waarom ze wel of niet willen bewegen. Je kunt je ruimtelijke interventies dan op persona’s afstemmen. Welke interventies? Op korte termijn zou je gewoon kunnen starten met experimenteren. Dat kan heel eenvoudig: leg bij wijze van spreken een boom over de weg zodat mensen wel moeten lopen. Als je experimenteert, moet je ook effect meten. Succesvolle experimenten kunnen op langere termijn leiden tot nieuw beleid.”
Bekijk de samenvatting van deze kennistafel.
Aan de tafel over ‘Impactmeting’ waren de deelnemers het over één ding roerend eens. Sjerp de Vries, Wageningen University & Research: “De gezondheidswinst meten binnen drie jaar is vaak lastig. Van welke interventies kun je wel op de korte termijn effect verwachten? Het zou handig zijn om een overzicht te hebben van waar iedereen mee bezig is en waar je op moet letten, zodat je je daardoor kunt laten inspireren. Wil je het effect van een interventie meten, dan zit daar ook kwalitatief voorwerk aan vast: de interventie moet als succesvol geregistreerd zijn. Op de lange termijn zouden we graag kleinschalige interventies beter leren evalueren, zodat je resultaten bij elkaar kan brengen.”
Bekijk de samenvatting van deze kennistafel.
Kristine Mourits, gemeente Nijmegen, leidde de tafel ‘Fysiek en sociaal domein samenbrengen'. Ze heeft een opdracht voor iedereen: “Verdiep je in de Omgevingswet (www.aandeslagmetdeomgevingswet.nl). Kom je uit het sociale domein ga dan aan tafel zitten met een collega uit het fysieke domein, of andersom. Want het fysieke en sociale domein moeten samenwerken voor de inrichting van een gezonde leefomgeving.” De lange termijnactie? “Blijf zitten, want samenwerken is niet eenvoudig, maar wel essentieel. Beide domeinen beschikken over waardevolle kennis en ervaring.”
Bekijk de samenvatting van deze kennistafel.
Aan de tafel van Jan Hassink, WUR, stond het belang van ‘Wetenschap, beleid en praktijk samenbrengen’ centraal. “Het is belangrijk om onderzoek te verbinden aan beleidsthema’s. Zo ontstaat actieve samenwerking met de gemeente en dat vergroot de kans op continuïteit. De praktijk, de burger, betrekken is minstens zo belangrijk. We moeten veel meer tijd investeren in het in kaart brengen van bestaande initiatieven in de wijk en aansluiten bij wat er al is. We merken daarnaast dat de burger actief betrekken op zichzelf al een positieve impact heeft op de gezondheid, los van de interventie. Breng ook dat effect in kaart.” Tot slot een oproep aan ZonMw: “Creëer de mogelijkheid om een langdurige verbinding met wijken aan te gaan voor langdurig onderzoek.”
Bekijk de samenvatting van deze kennistafel.
‘Overkoepelend onderzoek en monitoring’ was het thema aan de tafel van Astrid van den Broek, ZonMw. “Op de korte termijn ga ik alle onderzoeksvoorstellen en handige kerninformatie over elk consortium delen. Zo kan iedereen met elkaar meekijken en acties afstemmen. We kunnen bijvoorbeeld allemaal een paar indicatoren gaan meenemen, zoals het aantal sociale interacties of het aantal minuten bewegen. Ook op korte termijn ontvangen alle consortia een setje van 10-12 indicatoren van ZonMw waarmee we jaarlijks de voortgang van de projecten willen monitoren. Dit is afgeleid van een model voor het monitoren van integraal gezondheidsbeleid.”
Bekijk de samenvatting van deze kennistafel.
Excursies: Gezonder door groen en bewegen
’s Middags gingen de deelnemers op excursie. Ze bezochten de projecten PARTIGAN en Space2Move.
In het Spijkerkwartier kregen zij een warm onthaal bij het BuurtGroenBedrijf Spijkerkwartier. Samen met buurtbewoners doet PARTIGAN hier onderzoek naar gezondheidseffecten van groen in de wijk.
Space2Move experimenteert op het Coberco-terrein met hoe de inrichting van een nieuwbouwwijk kan verleiden tot meer bewegen. Bij het bezoek aan de Melkfabriek, het te ontwikkelen terrein van Coberco, maakten de deelnemers zelf een ontwerp voor een gezonde omgeving, met een type doelgroep voor ogen. Aan het einde van de dag werden de winnaars bekend gemaakt (zie verderop bij ‘Afronding’).
Meer weten over de excursies? Bekijk dan bovenstaand filmpje bij ‘Impressie van de dag’.
Bekijk de gemaakte ontwerpen :
Onderzoek in de praktijk
Space2Move en PARTIGAN, de twee consortia uit de regio Arnhem/Nijmegen, zijn gestart met hun onderzoek naar de gezonde leefomgeving. Wat zijn aandachtspunten?
Afronding
Terug van de wandelingen, in de kantine van ‘De Coehoorn', blikte Henk-Jan Kooij met de deelnemers, onder het genot van een drankje terug op een geslaagde dag.
Dominique ten Haaf (Radboud UMC) maakte de prijswinnaars bekend van de ontwerpwedstrijd van de excursie, georganiseerd door Space2Move. De twee winnende ontwerpen waren ‘Dynamisch ommetje’ voor starters met jonge kinderen uit de stad en ‘Op en langs het water’ voor jongeren.
De winnaars kregen een telefoonhouder voor op de fiets, een zeer geschikte prijs om zelf veilig actief mobiel te zijn, vooral sinds het ingaan van een nieuw verbod op telefoongebruik op de fiets sinds 1 juli.
Eén van de consortia, Space2Move bracht de vraag in of andere consortia ook interesse hebben in de in Schotland ontwikkelde ‘leefplekmeter’. Pharos en 2 consortia hebben hier wel oren naar en pakken dit samen op. Gezamenlijk kunnen zij dan de app laten vertalen in het Nederlands.
“Het was een mooie dag met veel afwisseling en uitwisseling, ruimte om dingen samen te doen en veel van elkaar te leren.”, aldus Lenneke Vaandrager van het consortium (PARTIGAN). “We kijken uit naar een volgende gelegenheid elkaar weer te ontmoeten!”
Twee consortia boden al aan de volgende netwerkdag te organiseren in januari in het zuiden van het land.
Maak ruimte voor gezondheid
Wat zijn de effecten van de inrichting van de leefomgeving op gezondheid, duurzaam (on)gezond gedrag, en deelname aan de samenleving? Daarover is nog maar weinig bekend. Om daar verandering in te brengen, werken 7 consortia aan onderzoek naar de gezonde leefomgeving.
Meer weten?
- themapagina Maak ruimte voor gezondheid
- themapagina Gezonde wijk en omgeving
- aanmelden nieuwsbrief Preventie
- verslag bijeenkomst in Groningen 29 januari 2019
- verslag startbijeenkomst op 9 oktober 2018
Colofon
ZonMw stimuleert gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. ZonMw financiert gezondheids-onderzoek en stimuleert het gebruik van de ontwikkelde kennis - om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren. ZonMw heeft als hoofdopdrachtgevers het ministerie van VWS en NWO.
Tekst en interviews: Ellen Röling
Film: Haaf Visual
Redactie: Astrid van den Broek / Lussi Jordanov / Dorien Plaat-Poirters / Caroline van der Horst